Iako je po Zakonu o bezbjednosti hrane i Pravilniku o posebnim higijenskim zahtjevima za hranu animalnog porijekla, te HACCP standardima, bez kojih je u EU nezamislivo da se bilo koja hrana stavi na tržište, bilo predviđeno da Crna Gora dobije poseban centar za prečišćavanje i otpremu živih školjki, to se do danas nije desilo, jer Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja nije dalo novac neophodan za završetak izgradnje i opremanja tog centra.
Nosilac projekta izgradnje centra je Udruženje marikulturista Crne Gore „Marefarm“ iz Tivta, koje okuplja većinu crnogorskih uzgajivača školjki.
Inače, školjke povodom pitanja o bezbjednosti spadaju u visoko rizične proizvode, pa je njihov promet regulisan Zakonom o bezbjednosti hrane i Pravilnikom o posebnim zahtjevima za hranu životinjskog porijekla. U članu 51 taj dokument iz februara 2009. navodi opšte uslove za stavljanje živih školjki u promet i jasno propisuje:
„Žive školjke mogu se staviti u promet na malo samo kada su dopremljene iz otpremnog centra, u kojem je izvršeno identifikaciono označavanje u skladu sa Pravilnikom“.
"Do sada sva ispitivanja ukazuju da kvalitet vode na našim uzgajalištima spada u ’A’ kategoriju"
U Crnoj Gori je, inače, HACCP standard, koji podrazumijeva mogućnost praćenja i provjere kompletnog toka robe od proizvođača do krajnjeg potrošača, obavezan za sve proizvođače hrane.
"Osuđeni" da krše zakon
Bez centra za prečišćavanje i otpremu, kojeg nemaju već godinama, a koji je nezaobilazan dio za ispunjavanje HACCP standarda, proizvođači školjki kod nas su “osuđeni” da krše zakon i propise, jer na tržište iznose robu koja nije propisno provjerena i tretirana.
“Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja, u saradnji sa Institutom za biologiju mora Kotor, kao relevantnom naučnom institucijom, svake godine vrši biomonitoring voda na uzgajalištima, na osnovu kojeg se određuje kvalitet vode i potencijalna zagađenja.
Osim mušlji sa plantaža na kojima se kontroliše kvalitet morske vode, u Crnoj Gori se u promet stavljaju i školjke koje se sakupljaju direktno u prirodi
Do sada sva ispitivanja ukazuju da kvalitet vode na našim uzgajalištima spada u ’A’ kategoriju, što znači da mekušci, koji se uzgajaju kod nas, mogu biti plasirani na našem tržištu i bez tretiranja u purifikacionom centru”, lakonski je na pitanje zašto nijesu ispoštovane zakonske obaveze oko otvaranja centra za prečišćavanje i otpremu školjki odgovorio Srđan Mugoša, savjetnik za ribarstvo i marikulturu u Ministarstvu koje vodi Tarzan Milošević.
Inače, osim mušlji sa plantaža na kojima se kontroliše kvalitet morske vode, u Crnoj Gori se u promet stavljaju i školjke koje se sakupljaju direktno u prirodi, sa drugih lokacija – na primjer pilingrini (vongole), pa je, stoga, takav stav nadležnih u Ministarstvu poljoprivrede krajnje neubjedljiv.
Bez zabrane
Na pitanje da li će zbog nepoštovanja zakona i nepostojanja centra za prečišćavanje i otpremu školjki nadležna inspekcija svim uzgajivačima školjki na primorju do daljeg zabraniti da na tržište plasiraju svoju robu, Mugoša je odgovorio da se to neće desiti.
“Kao što je i rečeno u prethodnom odgovoru, sva dosadašnja ispitivanja govore da su vode na našim uzgajalištima ’A’ kategorije i da za sada nema prijetnji od zagađenja, te samim tim nije potrebno uvođenje radikalnih mjera u marikulturi”, smatra savjetnik za ribarstvo i marikulturu.
Udruženje marikulturista Crne Gore najavilo je da će naknadno saopštiti stav UO u vezi s tom problematikom
Mugoša je dodao da je Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja do sada u realizaciju projekta Centra za prečišćavanje i otpremu školjki kroz tri budžetske godine investiralo 140 hiljada eura.
To je, ujedno, bio i njegov odgovor na pitanje “Vijesti” zašto do sada nijesu realizovane projekcije iz Strategije razvoja ribarstva Crne Gore iz 2006. da se proizvodnja školjki sa 150 tona iz te godine uveća na 2,2 do 2,5 hiljada tona u 2014. godini.
Šest godina nakon donošenja te strategije, godišnja proizvodnja svih plantaža školjki u Crnoj Gori se procjenjuje na tek oko 200 tona.
Izgradnja centra u završnoj fazi...
Sredstva za izgradnju centra za prečišćavanje i otpremu školjki su izdvajana u periodu od 2007. do 2009, dok 2010. uopšte nijesu bila planirana u agrobudžetu, a 20.000 eura, koliko je za centar bilo namijenjeno lani, Ministarstvo poljoprivrede je potrošilo na druge izdatke.
Udruženje marikulturista Crne Gore najavilo je da će naknadno saopštiti stav UO u vezi s tom problematikom. U tom Udruženju “Vijestima” je samo rečeno da je izgradnja centra u završnoj fazi i da očekuju od Ministarstva poljoprivrede da u najskorije vrijeme obezbijedi ostatak novca potrebnog za završetak i stavljanje u funkciju tog objekta.
Aktuelno stanje je takvo da se kompletna aktivnost u Crnoj Gori u oblasti marikulture odvija van zakonom propisanih okvira
Po Strategiji razvoja ribarstva Crne Gore iz 2006, koja je rađena pod nadzorom stručnjaka Evropske agencije za rekonstrukciju, marikultura je ocijenjena kao “vrlo perspektivna djelatnost”.
Tim dokumentom je, uz prilagođavanje našeg zakonodavnog okvira evropskim standardima, predviđena i izgradnja “najmanje jednog” centra za prečišćavanje i otpremu živih školjki bez čijeg postojanja nije ni moguće dosljedno sprovođenje u praksi u međuvremenu donijetih “evropskih” zakona iz ove oblasti.
Aktuelno stanje je, međutim, takvo da se kompletna aktivnost u Crnoj Gori u oblasti marikulture odvija van zakonom propisanih okvira, čak i u direktnoj suprotnosti sa Zakonom o bezbjednosti hrane.
Nadležne u Ministarstvu poljoprivrede i ruralnog razvoja, po reakcijama savjetnika za ribarstvo i marikulturu, to, međutim, ni najmanje ne uznemirava… Čak ni nakon javne kritike šefa delegacije EU u Crnoj Gori Leopolda Maurera prije dvadesetak dana na skupu “Razvoj službi za bezbjednost hrane u Crnoj Gori”, gdje je kazao da je “naša država napravila malo napretka kada je u pitanju ta oblast” i da se “stanje mora poboljšati”.
Uskoro naplata za korišćenje mora
Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja uskoro bi, nakon deset godina nenaplaćivanja te naknade od kada je to 2002. godine prestalo da radi JP “Morsko dobro”, trebalo da počne naplatu nadoknade za korišćenje mora uzgajivačima ribe i školjki na primorju.
“Ministarstvo je prošle godine donijelo odluku o visini naknada za obavljanje privrednog ribolova i marikulture, kojom je definisana visina naknade za uzgoj ribe u Bokokotorskom zalivu jedan euro po metru kvadratnom i 50 centi po kvadratu za uzgoj školjki u Bokokotorskom zalivu.
"Uzgajivači su do 2002. “Morskom dobru” plaćali nadoknadu za korišćenje mora u iznosu od 500 maraka po hektaru površine akvatorijuma uzgajališta"
Odluka će se početi primjenjivati nakon završetka postupka donošenja podzakonskih akata koji se odnose na marikulturu”, kazao je Mugoša. On, međutim, nije odgovorio na pitanje zbog čega ta nadoknada nije naplaćivana deset godina, čija je to odgovornost i za koji iznos novca je time oštećen državni budžet.
Prema nezvaničnim informacijama, sredstva koja nijesu naplaćena, u visini su onih koja su potrebna za izgradnju i opremanje jednog centra za prečišćavanje i otpremu školjki.
Inače, kada je u pitanju marikultura, uzgajivači su do 2002. “Morskom dobru” plaćali nadoknadu za korišćenje mora u iznosu od 500 maraka po hektaru površine akvatorijuma uzgajališta, da bi kasnije ta cifra bila podignuta na 500 eura po hektaru, odnosno pet centi po metru kvadratnom uzgajališta.
To znači da Mugoša sada najavljuje poskupljenje od čitavih 1.000 odsto - taman da se za godinu dana nadoknadi propušteno u proteklih deset godina…
Bonus video:
