Nevrijeme je u noći između utorka i srijede dodatno oštetilo kuću Marića u Kolašinu, pa su zbog opasnosti od urušavanja objekata Komunalna policija i komunalna inspekcija zatvorile dio Ulice Boška Rašovića i jednu kolovoznu traku Ulice Toška i Jovana.
Jak vjetar tokom noći odvalio je dio krova kuće koji je padao po ulici, a vidljive su i nove pukotine duž zidova, pa se stiče utisak da je pitanje dana kada će se objekat srušiti.
Kako su “Vijestima” kazali u Komunalnoj policiji, zbog očigledne opasnosti za prolaznike i vozila, trake oko kuće postavljane su tokom noći dva puta, međutim građani su ih oba puta uklanjali. Zbog toga je bilo neophodno da Sekreterijat za planiranje prostora, komunalne poslove i saobraćaj donese rješenje o zabrani saobraćaja u tom dijelu grada.
Kuća Marića se nalazi u Ulici Boška Rašovića, nedaleko od Trga Vukmana Kruščića i jedan je od najstarijih, autentično očuvanih objekata iz 1907. Višedecenijska nebriga nadležnih, ali i novog vlasnika koji je objekat kupio od Opštine prije desetak godina, od nekadašnje ljepotice napravili su ruinu opasnu za prolaznike i okolne objekte. Do skoro, kao jedino rješenje predlagano je rušenje, a tokom minule godine civilni sektor uz podršku tadašnje predsjednice Opštine Marte Šćepanović, inicirao je zaštitu objekta. Nažalost, višemjesečni pokušaji da se kuća koju je gradio poznati trgovac Akan Marić, prije zime spasi, nijesu dali rezultate.
Uprava za zaštitu kulturnih dobara (UZKD) u avgustu je prihvatila inicijativu NVO Društvo prijatelja Kolašina i Opštine za uspostavljanje zaštite kuće Marića. Međutim, kako su prije par mjeseci kazali “Vijestima”, rješenje o prethodnoj zaštiti ili utvrđivanju statusa kulturnog dobra za taj objekat do tada nijesu mogli donijeti. Kako su objasnili, jedan od razloga koji ih sprečava u donošenju rješenja je to što je još na snazi rješenje o rušenju kuće Marića.
”Rješenje o prethodnoj zaštiti ili utvrđivanju statusa kulturnog dobra ovaj organ ne može donijeti, s obzirom na to da je državni organ zadužen za izgradnju objekata i planiranje prostora donio rješenje o rušenju objekta, koje je postalo izvršno 30. maja ove godine. Pritom, konstatovano je zapušteno, odnosno oronulo stanje kuće Marića, koja bi eventualno mogla da ugrozi i bezbjednost građana”, kazala je tada v. d. direktorice UZKD Maja Ćetković.
Prema njenim riječima, imajući u vidu da je za utvrđivanje kulturne vrijednosti dobra veoma značajan kriterijum stepen očuvanosti “koji taj objekat ne zadovoljava, ne može se pristupiti procesu valorizacije ni na koji način”. Navela je da bi u slučaju bilo kojeg rješenja UZKD “snosila odgovornost za bezbjednost građana”. To im je, objašnjava, “u konkretnom i svakom drugom slučaju primarna obaveza”.
Elaboratom o urgentnim privremenim mjerama, koji su, u međuvremenu, volonterski uradili stručnjaci na inicijativu Opštine, predviđena je, između ostalog, i “pažljiva demontaža krovne konstrukcije, unutrašnjih pregradnih zidova i međuspratnih tavanica i čišćenje šuta iz objekta”. Sugeriše se i postavljanje zaštitne mreže po čitavoj fasadi kuće, kao i “utezanja” objekta uz pomoć dvostrukih armaturnih šipki. Previđeno je i “prilikom izvođenja planiranih intervencija obavezno uključivanje arhitekte-konzervatora, sa iskustvom u radu na sličnim poslovima, koji bi na licu mjesta dao uputstva o očuvanju/zaštiti elemenata arhitekture”. Realizacija privremenih urgentnih mjera zaštite, kako je procijenjeno, koštala bi blizu 50.000 eura.
U međuvremenu UZKD, za 23. januar na Cetinju zakazala je usmenu raspravu “u postupku utvrđivanja statusa kulturnog dobra Kuća Marića”. Opštini su dostavili i Elaborat o utvrđivanju vrijednosti tog dobra. Nije objašnjeno da li to znači da je stavljeno van snage rješenje koje je navodno, usporilo postupak oko zaštite objekata.
Udruženje arhitekata KANA u decembru je apelovalo na nadležne da ubrzaju procedure na zaštiti i restauraciji tog objekata. Oni, između ostalog, podsjećaju da je “kuća Marića preživjela preko sto godina, nekoliko ratova, nekoliko izvršnih rješenja o rušenju, i još postoji, jer u ovom trenutku očigledno ima volje i sredstava za rad na njenom očuvanju”.
”O dugom periodu nebrige svjedoče privatizacija kuće koja sasvim sigurno zaslužuje status kulturnog dobra, nalazi o rušenju kao jeftinijem načinu da se pitanje kuće Marića riješi, kao i neažurnost Ministarstva kulture u radu na ispitivanju kulturne vrijednosti, a onda i očuvanju ove zgrade”, zaključuju iz udruženja arhitekata.
Konstatuju i da “ postoji šansa da se prethodne greške isprave i da očigledno dobra volja lokalnih aktera i nadležnih državnih institucija mogu biti kanalisani ka rješenju koje svi žele, a to je zaštita i restauracija kuće Marića”.
Bonus video:
