Maloljetnički kriminal i nasilje među vršnjacima, jedan od gorućih problema u regionu i Crnoj Gori, nije zaobišao ni Bar. Mladi do 18 godina česti su učesnici nasilnih incidenata i počinioci krivičnih djela, dok je upotreba alkohola i droga sve učestalija, a devijantna ponašanja mladih pronalaze nove oblike.
Iz Uprave policije (UP) “Vijestima” su kazali da je, u periodu od 1. oktobra prošle godine do 28. marta ove, na području opštine Bar registrovano 16 slučajeva koji se smatraju vršnjačkim nasiljem, od čega se u deset slučajeva radilo o prekršajima Zakona o javnom redu i miru, dok je u šest slučajeva riječ o krivičnim djelima.
“U odnosu na tih šest slučajeva podnijeto je sedam krivičnih prijava od kojih tri za krivično djelo nasilničko ponašanje, jedna krivična prijava za krivično djelo povreda ugleda strane države ili međunarodne organizacije, jedna za krivično djelo ugrožavanje sigurnosti, jedna za krivično djelo nedozvoljeno držanje i nošenje oružja i eksplozivnih materija i jedna za krivično djelo teška tjelesna povreda”, rečeno je iz UP.
U tom periodu službenici barske policije registrovali su sedam slučajeva vršnjačkog nasilja u barskim školama, gdje je nadležni tužilac ocijenio da u radnjama prijavljenog događaja nema elemenata krivičnog djela.
Iz UP su kazali da kada je riječ o krivičnim djelima gdje su izvršioci maloljetna lica, najčešće se radi o nasilju, teškoj krađi, krađi i oduzimanju vozila.
“Vijesti” su razgovarale sa pet učenica iz tri barske srednje škole putem Instagram grupe. Svih pet su maturantkinje, dok su tri punoljetne. One tvrde da su najveći problemi mladih u Baru nasilje i zloupotreba alkohola i psihoaktivnih supstanci.
One primjećuju da su dječaci ti koji najčešće učestvuju u tučama, oružanim sukobima i krađama. Djevojke ponekad učestvuju u grupnom verbalnom nasilju u toku časova ili na društvenim mrežama.
Poseban problem predstavljaju đaci koji vanredno pohađaju nastavu ali dolaze u dvorište i hol škole pa koriste drogu i maltretiraju djevojčice, a često ometaju nastavu. One poznaju i nekoliko svojih vršnjaka koji se bave distribucijom droga i, kako tvrde, to čine u školskim dvorištima.
Kao još jedan način na koji njihovi vršnjaci koji su punoljetni zarađuju novac je to što mlađima od sebe zalažu zlato u barskim zlatarama za određeni procenat.
Profesor pravne grupe predmeta u Srednjoj ekonomsko-ugostiteljskoj školi u Baru Neđeljko Đurović kazao je da su maloljetnički kriminalitet i vršnjačko nasilje najupečatljivije refleksije nepovoljnih socijalnih kretanja, jer njihova eskalacija zavisi i od stanja u određenom društvu i od nepovoljnih globalnih uticaja.
“Tačno se po učestalosti ovih neprijatnih događaja uočava opšta disfunkcionalnost jedne zajednice ili njena institucionalna nesposobnost da valjano odgovori ovom izazovu”, poručio je.
Đurović je dodao da je veoma opasna dimenzija ovog fenomena njeno protežiranje od kriminalnih grupa koje u maloljetnim delinkventima vide svoje buduće pripadnike ili ih koriste za izvršenje određenih prekršajnih i krivičnih djela.
Tome prethode, prema njegovom mišljenju, rizični oblici ponašanja koji se javljaju tokom okončanja osnovnog obrazovanja i nadležni, smatra on, moraju razmotriti okolnosti koje su dovole do određenih ponašanja.
Kao neke od njih on navodi veliki broj neopravdanih izostajanja iz škole, slab školski uspjeha, nedisciplinu u školi i kod kuće, iskazivanje prkosa i neposlušnosti, upotreba alkohola i duvanskih proizvoda, eksperimentisanje sa drogama, kao i neprimjerene komunikacije ne samo sa vršnjacima, već i sa nastavnim osobljem i odraslim osobama.
“Prosto se treba zapitati šta još treba da se desi da bi naše obrazovne ustanove, bez obzira na broj učenika, imale i psihologe i pedagoge, dok bi u osnovnim školima trebalo upodobiti sistem izricanja vaspitnih mjera. Uz to neophodno je ukazati i na značaj mentalnog zdravlja i podatka da u većini crnogorskih gradova nemamo dječijih psihijatara”, kazao je on “Vijestima”.
Delinkvencija kao posljedica nebrige
Trend maloljetničke delinkvencije u Crnoj Gori uslovljen je brojnim faktorima, ispričao je Đurović. Među njima su trenutno najznačajniji, prema njegovim riječima, disfunkcionalnost porodice i zapostavljenost djece, posljedice pandemije, galopirajuće socijalno raslojavanje, nekontrolisani medijski sadržaji koji promovišu primitivizam i nasilje, sveprisutni i nesankcionisani govor mržnje, kao i okolnost da su dvorišta obrazovnih ustanova često poprišta opasnih uticaja.
“Prosto zapanjuje odlaganje jasnijeg definisanja modela bezbjednosti u školskim dvorištima, kao i indiferentnost o tome da li se određeni incidenti dešavaju tokom trajanja nastave ili u periodu kada škole ne rade. Neprihvatljivo je da treća lica, odnosno osobe koje nijesu ni na koji način uključene u nastavni proces, nesmetano dolaze na ove površine i stupaju u kontakt sa učenicima”, poručio je.
Prema njegovom mišljenju, poseban problem predstavljaju maloljetnički delinkventi, koji pod krinkom neophodnosti socijalnog kontakta sa vršnjacima zapravo obavljaju kriminalne radnje i svojim ponašanjem ometaju javni red i mir.
Devijantno ponašanje mladih je fenomen koji u stopu prati negativne društvene transformacije, smatra Đurović. To su odsustvo empatije, neuvažavanje normi prikladnog ponašanja, odbacivanje vrijednosti koje uslovljavaju opšti društveni progres poput uvažavanja ličnosti, marljivosti, dosljednosti, savjesnosti…
“Po ovom pitanju veoma je važno ukazati i na pogubnu koncepciju u socijalizaciji mlade osobe po kojoj ona ima “pravo”, ali pri tom za nju ne postoji nikakva odgovarajuća obaveza ili saobrazno ponašanje. Ovakav pristup u razvoju mlade ličnosti u znatnoj mjeri onemogućava odgovarajući rad sa njima, a posebno otežava odgovarajuće postupanje prosvjetnim radnicima”, kazao je.
On misli da treba da zabrine činjenica da su i dalje među nama brojniji oni koji okreću glavu na pojavu nasilja, kao i to da ima roditelja koji podstiču svoju djecu na agresivno ponašanje.
Ocijenio je da se nedovoljno posvećuje pažnje institucionalnoj kontroli roditeljstva, jer neki od aktuelizovanih slučajevi nasilja među mladima u svojoj hronologiji imaju situacije tokom kojih su nasilnici imali podršku svojih roditelja.
“Čak, svi koji se sa počiniocima vršnjačkog nasilja sreću u učionici, holu ili dvorištu škole upoznati su sa činjenicom da njihova drskost proizilazi iz spoznaje da ne mogu biti sankcionisani, kao i da neki od njih imaju zaleđe svojih uticajnih roditelja”, ispričao je.
Đurović smatra da bi bilo korisno sprovesti istraživanja u kojima bi bila utvrđivana povezanost između maloljetnih delinkvenata i nasilja koje se dešava u njihovim porodicama, kao i okolnosti da većina njih ima roditelje koji su prestupnici. Zlostavljano dijete je povučeno, ocijenio je, potišteno, sklono samoozljeđivanju i suicidnim namjerama, ali je i žrtva koja postaje nasilnik.
Njegovo iskustvo pokazalo je da broj maloljetnih prestupnika u crnogorskim gradovima nije velik, ali izostaju jasne procedure praćenja njihovog ponašanja i rada sa njima.
“I postojeći legislativni okvir daje dovoljno mogućnosti da se osmisli odgovarajuće međuinstitucionalno postupanje sa njima. Obrazovne ustanove uglavnom imaju odgovarajuće vaspitno-pedagoške procedure i timove za prevenciju nasilja, ali ne postoji koordinirana aktivnost između centara za socijalni rad, pripadnika Uprave policije, zdravstvenih ustanova i osnovnih tužilaštava”, zaključio je.
On je istakao da zbog urgentnosti ovog problema ne treba uzaludu trošti vrijeme na izradi novih strategija i akcionih planova, već na osnovu postojećih zakonskih rješenja treba konačno ustanoviti cjelishodnu upravnu praksu.
“Poseban aspekt nasilja među mladima predstavljaju maloljetne žrtve koje i dalje ne dobijaju odgovarajuću potporu. Žrtve nakon doživljenog nasilja postaju stigmatizovane, proživljavaju strah od mogućeg vršnjačkog odbacivanja i time se šalje poruka da je “sramno biti žrtva””, poručio je Đurović.
Dodao je da one i nakon doživljenog nasilja veoma često trpe odloženo ili nasilje u produžetku, koje se uglavnom dešava na društvenim mrežama, pa nasilnici koristeći “mentalitet čopora “ nastavljaju sa indirektnim progonom žrtve, kao i onih koji im pružaju podršku.
“Vršnjačko nasilje je u većini slučajeva teško vidljivo, a nasilnici često instruišu svoje vršnjake za svoje opake namjere”, poručio je.
Nedozvoljeno dijeljenje intimnih sadržaja u sjenci
Iskustvo učenica i posmatranje okruženja pokazalo je da je problem nedozvoljeno dijeljenje intimnih fotografija i video snimaka djevojaka sve učestalije i u sjenci.
Taj negativni fenomen je u decembru prošle godine uveden u Krivični zakon Crne Gore. “Zloupotreba tuđeg snimka, fotografije, portreta, audio-zapisa ili spisa sa seksualno eksplicitnim sadržajem” kazniće se zatvorom od šest mjeseci do tri godine.
“Te stvari često prati stid i ucjena. Svi dijele i osuđuju žrtvu, a ne nasilnika. Ona dobija etiketu da je nemoralna, a on da je šmeker. Nisam nikad čula da je neko nekoga prijavio zbog toga, samo da su roditelji reagovali”, ispričala je učenica barske srednje škole.
Svih pet su saglasne da mladi nemaju slobodu da se obrate upravi ili profesorima kada imaju problem ili trpe nasilje. Dijele mišljenje da se psiholozi i pedagozi u školama doživljavaju kao “kaznena ekspedicija” jer kod njih idu učenici koji prave probleme, a ne oni koji ispaštaju zbog tih ponašanja.
Malo je, kako su kazale, onih profesora kojima mogu da se obrate, ali ih ima. Ipak, kako su istakle, imaju utisak da su ti profesori baš zbog toga odbačeni od ostatka kolektiva i nijesu u mogućnosti da sami riješe neke od problema.
Radionice, umrežavanje, komunikacija, folderi…
U sklopu Opštine Bar oformljen je Lokalni tim za prevenciju nasilja nad djecom i mladima. Iz te lokalne uprave “Vijestima” su kazali da je ovo tijelo oformljeno u cilju kreiranja sigurnijeg i saosjećajnijeg okruženja, a zbog učestalih slučajeva nasilničkog ponašanja.
Taj Lokalni tim, pored predstavnika opštinskih organa i službi koji nemaju stvarnih nadležnosti niti ovlašćenja u postupanju u slučajevima nasilja, čine predstavnici Regionalnog centra bezbjednosti “Jug” – Odjeljenja bezbjednosti Bar, Centra za socijalni rad za opštine Bar i Ulcinj, Opštinske organizacije Crvenog krsta Bar, JU Doma zdravlja Bar, Osnovnog suda Bar, Osnovnog državnog tužilaštva Bar, Radio Bara, kao i predstavnici osnovnih i srednjih škola sa teritorije opštine iz reda direktora, nastavnika, pedagoga, roditelja i učenika.
“I pored toga što ova tema s punim pravom izaziva veliko interesovanje javnosti, a trebalo bi da bude i u fokusu lokalnog civilnog sektora, na Javni poziv koji je Opština objavila za učešće predstavnika NVO za članstvo u Timu nije bilo prijavljenih”, istakli su.
Iz Opštine se nadaju da, kako su kazali, se angažovanje i interesovanje ovog važnog segmenta društva ne svodi samo na projektne aktivnosti i reakcije na pojedinačne slučajeve nasilja, već da će u narednom periodu pokazati i spremnost za sistemsko i kontinuirano djelovanje u pravcu prevencije.
Jedan od prvih zadataka Lokalnog tima za prevenciju nasilja nad djecom i mladim odnosio se na izradu plana aktivnosti za prevenciju i postupanje u slučajevima nasilja, koji je izrađen i usvojen u Skupštini opštine Bar za period od 2024. do 2025.
Planom je, kako su naveli, identifikovano više problemskih oblasti i u sklopu njih predložen niz konkretnih aktivnosti čije sprovođenje je u toku. Za realizaciju pojedinih aktivnosti upućen je Javni pozivi pojedincima i NVO koje bi se angažovale na njihovom sprovođenju, kazali su i dodali da očekuju da tim putem dobiju aktere koji će sprovesti istraživanje o nasilju nad djecom i mladima uz publikovanje nalaza istraživanja i izradu brošure sa preporukama.
Planiraju da organizuju radionice za predstavnike medija o izvještavanju o nasilju nad djecom i mladima, promovisanje sportsko-rekreativnih aktivnosti, finansiranje porodičnih terapija, radionice za odgovorno roditeljstvo…
Na pitanje koje konkretne aktivnosti je Lokalni tim sproveo oni su odgovorili da pored izrade Plana aktivnosti za prevenciju nasilja nad djecom i mladima su na do sada održanim sastancima sagledali aktivnosti koje, svako u domenu svojih nadležnosti i ovlašćenja, sprovodi u cilju prevencije i suzbijanja nasilja.
“Osnovna intencija Tima je da multisektorskim pristupom, razmjenom informacija i intenzivnom međusobnom komunikacijom osigura efikasnije djelovanje svih aktera u tom lancu postupanja, kao i da prati sprovođenje aktivnosti predviđenih Planom”, kazali su.
Kako je fokus stavljen na što boljem umrežavanju institucija i protoku informacija, kao su kazali, kreiran je zajednički folder na kojem se dijele relevantne informacije i dokumenta koja mogu biti od značaja za rad Tima.
Tim, kako su naveli, sprovodi posjete učeničkim zajednicama kako bi se kroz direktan razgovor s djecom i mladima stekao sveobuhvatniji uvid u problematiku nasilja, ali i kako bi se bolje upoznali sa njihovim potrebama i željama, te čuli njihove predloge za otklanjanje uzroka i rješavanje ovog problema.
Lokalni Sekretarijat za sport i mlade je organizovao sastanak sa svim školskim timovima za borbu protiv nasilja, što je bio impuls za njihovo umrežavanje u cilju dijeljenja iskustava i budućeg udruženog djelovanja, kazali su iz Opštine Bar.
Hospitalizacija nakon tuče, pa krivična prijava
Krajem februara ove godine dva maloljetnika su učestvovala u nasilnom incidentu u barskom Makedonskom naselju u vremenu u kojem se održava nastava. Građani su se tada obratili “Vijestima”, ali direktor škole koju pohađaju ovi učenici nije odgovorio na pitanja redakcije.
Iz UP su potvrdili da se taj sukob desio 22. februara 2024. godine oko 9.30 časova kada su policijski službenici Odjeljenja bezbjednosti Bar dobili obavještenje da je u Makedonskom naselju, ispred jedne pekare, došlo do narušavanja javnog reda i mira.
“Jedno lice je tada transportovano od strane Hitne medicinske pomoći u Opštu bolnicu u Starom Baru. Nakon dobijenog obavještenja, policijski službenici su u prostorijama Opšte bolnice u Starom Baru obavili razgovor sa maloljetnim licem koje je zadobilo lake tjelesne povrede”, kazali su iz UP.
Daljim operativnim radom na terenu, dodali su, policijski službenici došli su do saznanja o identitetu maloljetnog lica koje je fizički napalo oštećenog, te je u službenim prostorijama Odjeljenja bezbjednosti Bar od njega, u prisustvu zakonskog zastupnika, prikupljeno obavještenje na okolnosti događaja.
“Sa svim je upoznat tužilac u Osnovnom državnom tužilaštvu u Baru koji se izjasnio da u radnjama ovog maloljetnika postoje elementi bića krivičnog djela nasilničko ponašanje i protiv njega je podnijeta krivična prijava”, kazali su “Vijestima”.
Bonus video:
