I moje pčele slijeću na isti cvijet kao i tvoje, koja je razlika između mog meda i tvog sa oznakom organski, često je pitanje koje čuje porodica Jokanović, jedan od organskih proizvođača meda u Crnoj Gori.
Blažo Jokanović kaže da njegov sin Dejan već deceniju proizvodi organski proizvod.
“Građani ne prave veliku razliku između običnog i organskog meda, jer je teško objasniti. Često i proizvođači običnog meda kažu ‘pa moje pčele isto slijeću na isti cvijet kao tvoje’, ali je bitna razlika u načinu proizvodnje, drugačiji su uslovi, strože su kontrole...”, kazao je “Vijestima” Jokanović.
Organski med Jokanovića predstavljen je na Sajmu pčelarstva na Trgu nezavisnosti u Podgorici.
Što se mušterija tiče, kaže Blažo, “većinom su stranci ti koji kupuju organske proizvode u Crnoj Gori, ili oni sa malo dubljim džepom”.
Tome, kako je kazao Jokanović, “najviše ide u prilog ekonomska situacija, pa ljudi biraju da uzmu što jeftiniji proizvod”.
U Crnoj Gori je registrovano oko 550 domaćinstava koji proizvode organsku hranu, a najčešći proizvodi su med i brašno.
To su “Vijestima” kazali iz Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede (MPŠV) na čijem je čelu Vladimir Joković.
Iz Ministarstva ukazuju na to da je organska proizvodnja “zakonski regulisana i kontrolisana proizvodnja”.
Organski proizvodi, prema propisima, “uključuju poljoprivredne proizvode, akvakulture i proizvode pčelarstva koji moraju da ispunjavaju uslove za organsku proizvodnju”. Neki od uslova su da se u tim proizvodima “ne smiju koristititi genetički modifikovani organizmi (GMO), i mogu da se koriste samo proizvodi i supstance koji su odobreni u skladu sa zakonom...”
“Zakon o organskoj proizvodnji i podzakonski akti usaglašavaju se sa Regulativama Evropske komisije, koje se redovno ažuriraju i shodno tome kreiraju se pravila za organsku proizvodnju”, ističu iz tog resora.
Važeći Zakon o organskoj proizvodnji na snazi je od 2013. godine, a novi propis je u skupštinskoj proceduri.
Nakon pandemije traženiji organski proizvodi
Da bi neki proizvod u Crnoj Gori bio smatran organskim, “svako lice koje je uključeno u organsku proizvodnju - proizvođači, prerađivači, trgovci nalaze se u sistemu stručne kontrole i sertifikacije”.
“Da bi se bavio organskom proizvodnjom, proizvođač mora biti upoznat sa odredbama Zakona o organskoj proizvodnji i podzakonskim aktima - pravilnicima. Dakle, da bi se neki proizvod smatrao organskim proizvodom, potrebno je da sadrži sertikfat o organskoj proizvodnji koji potvrđuje i garantuje da je takav proizvod bio predmet kontrole sertifikacionog tijela ovlašćen od Ministarstva poljoprivrede za obavljanje ovih poslova”, kazali su iz Ministarstva poljoprivrede.
Objašnjavaju da se organski proizvod, koji se stavlja na tržište, označava se logom organske proizvodnje.
“Logo je oblika strelice koja formira oblik stilizovanog lista (zrna ili klice) postavljenog u kvadratnom prostoru, a ispod loga stoji natpis “organski proizvod Crne Gore”, piše na zvaničnom sajtu Ministarstva.
Sertifikat organskim proizvođačima izdaje organske proizvode u Crnoj Gori izdaje akreditovano tijelo za kontrolu i sertifikaciju u organskoj poljoprivredi “Monteorganica”.
Iz “Montorganice” su “Vijestima” kazali da prosječno izdaju do 150 sertifikata za organsku proizvodnju na godišnjem nivou.
Oni su kazali da su “najpopularniji neprerađeni organski proizvodi med, voće, žitarice, u manjoj mjeri povrće, i jaja”.
“Od prerađenih proizvoda, najpopularniji su sokovi, razna brašna, sir, mono čajevi i čajne mješavine, a u manjoj mjeri maslinovo ulje”, kazali su iz tog tijela “Vijestima”.
Napominju da “imaju utisak da je potražnja za organskim proizvodima u porastu, naročito nakon pandemije izavane koronavirusom”.
Na pitanje o budućnosti organske proizvodnje u Crnoj Gori iz “Monteorganice” odgovaraju da je do sada “broj organskih proizvođača bio u stalnom porastu čemu su najvećim dijelom doprinijele mjere podrške koje se opredjeljuju za organsku proizvodnju kako sa državnog tako i lokalnog nivoa. To navodi na zaključak da ukoliko se nastavi sa adekvatnim mjerama podrške, možemo očekivati i rast broja organskih proizvođača”.
Usklađivanje sa EU zakonodavstvom
U obrazloženju predloga Zakona o organskoj proizvodnji kazali su da je “Crna Gora kao država kandidat za članstvo u Evropskoj uniji preuzela obavezu da uskladi nacionalno zakonodavstvo u oblasti organske proizvodnje sa relevantnim pravnim tekovinama EU”.
“Imajući u vidu da je Evropska komisija 2021. godine usvojila Akcioni plan razvoja organske proizvodnje, sa ambicioznim ciljem da udio organske proizvodnje u ukupnim obradivim površinama do 2030. godine dostigne 25%, kao i činjenicu da se od donošenja prethodnog zakona o organskoj proizvodnji 2013. godine pa sve do danas nijesu vršile njegove izmjene i dopune, onda je potpuno jasno šta je Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede kao svoj prioritetni zadatak odredilo donošenje novog zakona o organskoj proizvodnji i relevantnih podzakonskih akata”, navodi se u obrazloženju Predloga zakona o organskoj proizvodnju, koji je u skupštinskoj proceduri.
Poljoprivredna inspekcija ne odgovara o prijavama
Na pitanje kako se kontroliše da proizvodi koji se prodaju kao organski u trgovinama zaista ispunjavaju te standarde, iz Ministarstva poljoprivrede kazali su da “kontrolu sprovode nadležni inspektori, a i sami kupci prilikom kupovine mogu tražiti na uvid dokaze, odnosno sertifikat da je taj proizvod proizveden po standardima organske proizvodnje”.
Iz Ministarstva su kazali i da su “u zakonu definisane kaznene odredbe u slučaju da proizvođač ne poštuje pravila propisana zakonom o organskoj proizvodnji. Nadzor vrše poljoprivredni inspektori nadležni za tu oblast”.
Iz Poljoprivredne inspekcije nisu odgovorii “Vijestima” da li je bilo prijava, i koliko, po tom osnovu.
Podrška proizvođačima
Jokanović ukazuje na to da proizvođači organskih proizvoda subvenciju dobijaju od države na godišnjem nivou.
“Subvencija je solidna, nije možda koliko bi trebalo da bude, ali je solidna”, kazao je Jokanović.
Podrška organskim proizvođačima obezbjeđuje se iz nacionalnih i evropskih sredstava, tj iz agrobužeta i preko IPARD programa, kazali su “Vijestima” iz Ministarstva.
“U okviru Agrobudžeta za 2024. godinu podrška sektoru organske proizvodnje odvija se kroz mjere - podrška organskoj proizvodnji koja se realizuje u vidu direktnih plaćanja po hektaru u biljnoj proizvodnji, a u stočarskoj proizvodnji po uslovnom grlu stoke, broju kljunova živine i broju košnica”.
Iz tog resora su kazali da podršku pružaju i kroz promociju i plasman organskih proizvoda, podršku u prelaznom periodu, usluge kontrole i sertifikacije...
Bonus video:
