Kad građani u Srbiji, Hrvatskoj, Sloveniji ili Estoniji zaborave ili izgube lozinku koju koriste da bi nešto potpisali onlajn ili se na nekom od elektronskih servisa identifikovali pametnom ličnom kartom, lozinku jednostavno resetuju podnošenjem zahtjeva, najčešće policiji.
U Crnoj Gori, građanin koji izgubi ili zaboravi PIN/PUK svoje nove, pametne, elektronske lične karte (eLK), kako su to više puta kazali iz Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP), ne može da dobije novu lozinku, već mora da podnese zahtjev za izdavanje novog dokumenta.
Rok za zamjenu do kraja marta 2025.
Na osnovu Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o ličnoj karti, MUP trebalo je da 30. marta 2020. počne s izdavanjem elektronske lične karte. To je, međutim, odloženo do ljeta iste godine, u cilju sprečavanja širenja epidemije koronavirusa. Prema podacima MUP-a, od juna 2020. godine do 4. decembra ove, izdato su 346.842 elektronske lične karte.
Za izdavanje nove lične plaća se taksa od pet eura. Stare lične karte važe najduže do kraja marta sljedeće godine.
“Lične karte izdate prije 30. marta 2020. godine, važe do isteka roka njihovog važenja, odnosno najkasnije do 30. marta 2025. godine, što je smatramo, dovoljan i adekvatan vremenski period u kom građani mogu podnijeti zahtjev za izdavanje elektronske lične karte. Takođe, vjerujemo da će građani postupiti odgovorno i na vrijeme izvršiti zamjenu ličnih karata”, rekli su “Vijestima” iz resora koji vodi Danilo Šaranović.
Samo aktivirana, eLK može da se koristi u digitalnom svijetu
U odnosu na staru ličnu, elektronska je “pametna”. I jedna i druga mogu da se koriste i za identifikaciju u fizičkom svijetu. Elektronsku ličnu je, međutim, moguće koristiti za dokazivanje identiteta u onlajn i digitalnom prostoru, a moguće je i da građani, koristeći je, digitalno potpišu dokumenta.
“Za razliku od još važeće lične karte, koja sadrži lične podatke (koji su laserski ugravirani i vidljivi na ličnoj karti), biometrijske i druge podatke, nova eLK sadrži i sertifikate - sertifikat za elektronsku identifikaciju i sertifikat za kvalifikovani elektronski potpis. Namjena sertifikata za elektronsku identifikaciju jeste korišćenje ličnih identifikacionih podataka u elektronskom obliku koji jednoznačno određuju pravno, fizičko lice ili fizičko lice u svojstvu registrovanog subjekta, odnosno njegova primarna namjena je dokazivanje identiteta pri korišćenju dostupnih elektronskih usluga”, pojasnili su ranije iz MUP-a i resora javne uprave.
Da bi bilo moguće koristiti sertifikate sa eLK, taj dokument je neophodno aktivirati.
Lična karta aktivira se provlačenjem kroz čitač kartica. Za aktivaciju neophodno je unijeti podatke koji se dobiju prilikom preuzimanja tog dokumenta - PIN i PUK kod. Čitač može da bude sastavni dio računara, može da se kupi nezavisno, a više hiljada tih uređaja kroz kampanje ranije su podijelili resori unutrašnjih poslova i javne uprave.
Nova lična karta može da se koristi i kao zdravstvena knjižica. U tom slučaju, neophodno je to potvrditi u nekoj od filijala Fonda za zdravstveno osiguranje (FZO), gdje zapravo većina građana i aktivira novu ličnu. Da bi zaposleni u FZO mogli da aktiviraju nečiju eLK, neophodno je ponijeti sa sobom kovertu koja se dobija u MUP-u, prilikom preuzimanja lične.
Kada se eLK koristi umjesto zdravstvene, to znači i da se broj eLK ubuduće mora unijeti na portal ezdravlje.me - broj zdravstvene više nije validan za prijavu na sistem.
Sertifikati važe 10 godina
Na IT Spot konferenciji, koja je nedavno održana u Podgorici, učesnik jednog od panela saopštio je da digitalni sertifikati na eLK ne važe ukoliko eLK nije aktivirana u toku od mjesec od dana izdavanja. Iz MUP-a su negirali te navode.
“Nije tačno da sertifikati koji su sadržani u ličnoj karti, odnosno sertifikat za elektronsku identifikaciju i sertifikat za kvalifikovani elektronski potpis, ne važe ukoliko se ne aktiviraju u roku od mjesec dana od dana izdavanja lične karte. Rok važenja navedenih sertifikata je deset godina i u tom periodu građanim može u bilo kom trenutku aktivirati navedene sertifikate, odnosno važenje istih nije ograničeno rokom aktivacije”, kazali su “Vijestima”.
Sačuvati kovertu, jer sadrži ID, PIN/PUK
Prilikom preuzimanja nove lične karte, građani u filijalama MUP-a dobijaju sigurnosnu kovertu, koja sadrži identifikacioni broj (u budućnosti moguća zamjena za jedinstveni matični broj, JMB) i PIN/PUK.
PIN/PUK se koriste za aktivaciju dokumenta, a isti podaci unose se prilikom prijave na elektronske servise, pa je neophodno zapamtiti ih ili ih bezbjedno sačuvati.
U slučaju da se PIN/PUK zaborave ili izgube, kako su to ranije rekli “Vijestima” iz MUP-a, neophodno je podnijeti zahtjev za zamjenu eLK.
Zahtjev za izdavanje nove lične u slučaju da izgubi ili zaboravi PIN/PUK, ne podnosi se u više država u regionu i drugim u kojima se izdaju identifikaciona dokumenta poput lične karte kakvu MUP u Crnoj Gori izdaje od 2020.
“Vijesti” su sa tim u vezi konsultovale zvanične internet stranice vlada Hrvatske, Srbije, Slovenije i Estonije. U svakoj od tih zemalja, umjesto zamjene, kartica se deblokira.
“Tokom korištenja eOI osoba treba voditi računa o sljedećem: Nakon šest uzastopnih pokušaja unosa pogrešnog PIN-a kartica će se zaključati. Zaključana kartica se može otključati korištenjem PUK vrijednosti. Nakon šest uzastopnih pokušaja unosa pogrešnog PUK-a kartica će se blokirati i osoba mora doći u PU/PP gdje će autorizovana osoba izvršiti deblokadu kartice”, navodi se na stranici eid.hr, na kojoj građani u Hrvatskoj na jednom mjestu mogu naći sve u vezi sa ličnom.
U Srbiji, u slučaju da je PIN zaboravljen/izgubljen, kako piše na vebsajtu Sertifikacionog tijela MUP-a te države, “potrebno je u policijskoj stanici podnijeti zahtjev za deblokadom lične karte sa promjenom PIN-a”.
Slično je i u Sloveniji i Estoniji, gdje se nakon podnošenja zahtjeva, koverta sa kodom za poništavanje lozinke dobija preporučenom poštom na adresu za dostavu u roku od nekoliko dana.
Bonus video:
