Promašili za zarade, a sada garantuju za budžet: U oktobru nije ispunjeno glavno obećanje iz programa "Evropa sad 2"

Prosječna neto zarada u oktobru, po programu “Evropa sad 2”, porasla je za svega 7,4 odsto iako je prije godinu najavljivano da će sve plate porasti za 25 odsto, kako je pokazivao i tadašnji kalkulator Pokreta Evropa sad.

Ovim nije ispunjeno glavno predizborno obećanja PES-a i premijera Milojka Spajića da će prosječna neto zarada 12 mjeseci nakon izbora nove Vlade biti preko hiljadu eura, iako je u međuvremnu povećana minimalna zarada sa 450 na 600 eura i prepolovljen doprinosa za penziono osiguranje što je trebalo statistički da dovede do ovog povećanja.

Visoke plate u pet oblasti i dvije opštine

Detaljni podaci o zaradama za oktobar, koje je objavio Monstat, pokazuju i da je od 19 sektora djelatnosti u samo pet prosječna neto zarada preko hiljadu eura. U tim istim sektorima, bankarstvo, komunikacije, poslovi s nekretninama, snabdijevanje električnom energijom i rudarstvo, prosječna neto zarada i u septembru, prije “Evrope sad 2” bila je preko hiljadu eura. Odnosno povećanje minimalne zarade za 33 odsto i ukidanje polovine doprinosa nije uticalo na to da nijedan novi sektor pređe obećanu granicu prosječne zarade od hiljadu eura.

Takođe, od 25 opština u svega dvije je prosječna neto zarada u oktobru bila preko obećanih hiljadu eura i to u Tivtu 1.169 i Zeti 1.071 eura, u kojima su plate preko hiljadu eura bile i prije “Evrope sad 2”.

Ovo ukazuje da nisu dobro računali oni koji su osmišljavali “Evropu sad 2”, odnosno kalkulisali za koliko bi trebalo povećati minimalnu zaradu a za koliko smanjiti doprinose da bi se statistički došli do prosječne neto zarade od hiljadu eura. Prosječna zarada u septembru bila je 877 eura i trebao im je rast od “Evrope sad 2” od najmanje 14,1 odsto da bi dostigli zacrtanu granicu, a dobili su povećanje od 7,4 odsto, odnosno napravili su grešku od skoro 50 odsto potrebnog rasta.

Iz Monstata su prilikom objavljivanja podataka o proječnoj zaradi, prošle sedmice dodali objašnjenje da dio poslodavaca do tada nije isplatio oktobarske zarade zbog čega efekti programa “Evropa sad 2” nisu u potpunosti dio tog izvještaja. Odnosno da ovaj izvještaj nije obuhvatio obračunate već isplaćene zarade. Takva obrazloženja Monstat do sada nije davao.

Isti garantovali i održivost budžeta

Isti koji su tvrdili da će ovim povećanjem minimalne zarade i smanjenjem doprinosa doći do proječne neto zarade od hiljadu eura, sada garantuju da će državni budžet Fonda PIO za narednu godinu biti održivi i pored smanjenje doprinosa za PIO sa 20,5 na 10 odsto bruto zarade, kao i da će privreda moći da isplaćuje uvećane minimalne zarade.

Premijer Spajić je prije godinu obećao da će podnijeti ostavku ukoliko za 12 mjeseci prosječna zarada ne bude hiljadu eura, dok je na konferenciji za medije kada je predstavljan predlog budžeta za narednu godinu kazao da nije potrebna analiza rizika za mjere iz programa “Evropa sad 2” i da on daje ličnu garanciju da će državne finansije biti održive.

Podaci pokazuju i da je prosječna neto zarada za period januar-septembar ove godine povećana sa 814 na 877 eura ili za 7,7 odsto, bez povećanja minimalne zarade ili smanjenja doprinosa i bilo kojih drugih dažbina na zarade. Ovim tempom prosječna neto zarada bi za godinu i po dostigla iznos od hiljadu eura i bez smanjenja doprinosa - mjere za koju su Svjetska banka, Međunarodni monetarni fond i Evropska komisija kazali da je rizična i da može ugroziti javne finansije.

Najveći rast za "konsultante"

Podaci Monstata pokazuju da je u oktobru, prosječna neto zarada najviše porasla u oblasti “stručne, naučne i tehničke djelatnosti” i to sa 816 na 951 ili za 16,5 odsto. U ovoj oblasti radi 16,5 hiljada zaposlenih, a nju obuhvataju i sve firme registrovane za konsultantske djelatnosti koju najčešće koriste stranci kada osnivaju firme u Crnoj Gori. S obirom na to da je značajan broj ovih firmi osnovan kako bi taj stranac i njegovi članovi porodice dobili pravo na boravak, pa su i često zaposleni osnivač i članovi porodice bili prijavljeni na minimalne zarade. Zbog toga je ova oblast i pored zvučnog imena imala prosječne zarade ispod prosjeka, a upravo to povećanje minimalne zarade je uticalo i da ovdje postoji nejveći procentualni rast.

Druga oblast po rastu plata u oktobru bilo je bankarstvo i osiguranja, gdje je povećanje zabilježeno od 14 odsto, odnosno sa 1.380 na 1.573 eura. U ovoj oblasti u oktobru je radilo 4.710 zaposlenih ili 1,8 odsto od ukupnog broja zaposlenih u tom mjesecu. To pokazuju da visoke zarade u ovom sektoru nemaju veliki uticaj na državni prosjek zbog malog broja zaposlenih. U bankarstvu je bilo vrlo malo zaposlenih sa minimalnim zaradama, a do ovog rasta prema informacijama “Vijesti” došlo je zbog toga što je većina banaka odlučila da smanjenje dijala doprinosa na teret poslodavca iskoristi za dodatno povećanje njegove neto zarade iako im to nije bila zakonska obaveza.

Oktobarski rast neto zarada od 13,9 odsto (sa 1.121 na 1.271 euro) zabilježen je u oblasti informisanja i komunikacija koja ima 11 hiljada zaposlenih. Ova oblast obuhvata telekominikacione operatere, provajdere interneta i kablovskih televizija, medije... Takođe dio telekomunikacionih kompanija je odlučio da zaposlenima dodatno poveća neto zaradu na osnovu smanjenje doprinosa na teret poslodavca.

Najmanji rast u rudarstvu i komunalnoj privredi

Najmanji rast zarada u oktobru zabilježen je u oblasti rudarstva od svega 1,4 odsto. Ova oblast obuhvata tri crnogorska rudnika i firme koje se bave kamenolomima, sa ukupno 1.895 radnika. Zašto je u ovoj djelatnosti došlo do ovakog niskog rasta zarade (1.053 na 1.068 eura), teško je reći jer je nelogično. Zbog samog pretveranje dijela bruto zarade na teret zaposlenog na njegovu neto zaradu trebalo je doći do rasta od oko šest odsto.

Slično je u oblasti vodosnabdijevanja i uklanjanja otpadom (komunalna privreda) gdje je zabilježen rast od 3,1 odsto, odnosno sa 846 na 872 eura. Granski kolektivni ugovor za ovu djelatnost sa šest hiljada radnika prošle godine je značajno povećao zarade, tako da je njihov minimalac već bio blizu 600 eura. Problem je što od početka ove godine nisu povećane cijene vode i odvoza smeća, a komunalna preduzeća jedva isplaćuju zarade. Ovdje može biti situacija da značajan broj ovih preduzeća nije ni isplatio oktobarsku zaradu.

Prosječne neto zarade od hiljadu eura nema ni u najznačajnijem dijelu javnog sektora. U državnoj upravi i odbrani sa 23 hiljade zaposlenih prosječna oktobarska zarada je 996 eura, u zdravstvu sa 15 hiljada zaposlenih prosječna plata je sada 983 eura, a u prosvjeti gdje radi 18 hiljada zaposlenih prosjek je 955 eura.

U prerađivačkoj industriji, oblasti koja bi trebalo da bude osnov ekonomije, prosječna oktobarska zarada bila je 751 euro, odnosno skoro 250 eura manja od državne uprave.

Penzije bi u januaru mogle imati rast od tri odsto

Prosječna bruto zarada za oktobar iznosila je 1.137 eura i ona je za 3,1 odsto veća od septembarske koja je iznossila 1.102 eura.

Prosječna bruto zarada bitna je zbog toga što se penzije usklađuju prema njihovom rastu a ne rastu neto zarada. Tako će prilikom januarskog usklađivanja, naredne godine, upoređivati rast bruto zarada u periodu septembar-decembar ove godine u odnosu na period maj-avgust ove godine. Taj procenat bi se, prema formuli množio sa 0,75 odsto, s obirom na to da drugi činilac usklađivanja inflacija trenutno ima minimalnu negativnu vrijednost.

Tako da bi, na primjer, rast bruto zarade od četiri odsto imao uticaj na rast penzija za tri odsto, odnosno sadašnja prosječna penzija od 503 eura imala bi rast od 15 eura.

Ranije su iz Pokreta Evropa sad i Vlada obećavali da će sve penzije u januaru porasti za 50 do 60 eura, jer su očekivali da će mjere iz njihovog programa uticati na rast bruto zarada za deset odsto.