Kandidati za predsjednika Crne Gore na društvenim mrežama uglavnom ne komuniciraju sa publikom koja ih prati, a građanima se uglavnom obraćaju kroz slanje opštih poruka. Tako nijedan od kandidata nije odgovorio na direktan upit novinarke na mrežama da li bi, sa pozicije predsjednika, potpisali zakon kojim se istopolnim partnerima dozvoljava usvajanje djece.
Svi predsjednički kandidati prisutni su na društvenoj mreži Fejsbuk, a jedino Jovan Radulović, istina odavno u ulozi nekoga sa namjerom da zabavi pratioce, i na TikToku.
Poruke kandidata na Fejsbuku i Instagramu, uz izutetak Radulovića, sponzorišu se, a dosad je u te svrhe najviše novca uloženo za promociju Andrije Mandića, kandidata Koalicije za budućnost Crne Gore.
Uz jednog od lidera Demokratskog fronta (DF), kako je ranije potvrdila Državna izborna komisija (DIK), u trci za predsjednika je još šest kandidata i za svakog se, u cilju promocije, koriste i društvene mreže.
Tako će se u trci za prvog čovjeka države naći aktuelni predsjednik Milo Đukanović, lider i kandidat Demokratske partije socijalista (DPS), Jakov Milatović kao kandidat Pokreta Evropa sad, Jovan Radulović kao nezavisni kandidat, Goran Danilović, kandidat Ujedinjene Crne Gore, lider Demokrata Aleksa Bečić i jedina žena, Draginja Vuksanović Stanković, kandidatkinja SDP-a. Izbori će biti održani 19. marta,
Malo sa svoje, malo sa stranice stranke
U Crnoj Gori ne postoji zakonski okvir koji eksplicitno reguliše onlajn medije i društvene mreže, ali od avgusta 2020. godine politički subjekti u državi imaju obavezu poštovanja Fejsbuk pravila o političkom oglašavanju. Prema tim pravilima, autori političkih oglasa dužni su da se identifikuju. Tako su u avgustu 2022. političke partije morale da dostave podatke o ovlašćenom oglašivaču ili autoru plaćenog sadržaja, pa je u bazi oglašivača (Ad Library) sada moguć uvid o tome koliko se novca izdvaja za promovisanje na Fejsbuku i Instagramu za pojedinog kandidata. Podaci nisu dostupni jedino za Jovana Radulovića, čija Fejsbuk stranica je prijavljena u kategorijama “lični blog” i “sport i fitnes...”.
Prema podacima Fejsbukove baze oglasa, kandidati se oglašavaju sa svojih, sa stranica partije, ili kombinovano.
Samo sa stranice kandidata oglašavaju se Mandić i Đukanović. Sa stranice Andrije Mandića, u periodu od 6. februara do 7. marta, najviše je i potrošeno za Fejbsuk i Instagram oglase - oko 4.000 eura.
Sa stranice Đukanovića, u istom periodu, plaćeno je 3,04 hiljade eura.
Ni DF, čiji je Mandić jedan od lidera, ni DPS, u posmatranom periodu nisu sa stranica stranke plaćali za oglašavanje predsjedničkih kandidata.
Za oglase na Fejsbuku i Instagramu proteklog mjeseca nije plaćano ni sa stranice Gorana Danilovića, ali je Ujedinjena Crna Gora, čiji je Danilović kandidat, na sponzorisanje objava potrošila 663 eura.
Za kandidate - Bečića, Milatovića i Vuksanović Stanković, oglasi se plaćaju i sa ličnih i stranica stranke.
Sa stranice Alekse Bečića za kampanju je plaćeno 67 eura, ali je taj iznos daleko viši kad je u pitanju sponzorisanje objava putem Fejsbuk stranice partije. Prema podacima Fejbsukove baze oglašivača, Demokrate su od 6. februara do 7. marta za tu namjenu potrošile 3,04 hiljade eura.
Pokret Evropa sad za kampanju Jakova Milatovića ukupno je platio nešto preko 1.000 eura. Od toga sa stranice partije 762, a sa stranice kandidata 272 eura.
Za promociju Draginje Vuksanović Stanković na Fejsbuku i Instagramu, kako pokazuje Ad Library, od 6. februara do 7. marta, plaćeno je 668 eura, od čega 126 sa stranice SDP-a, a sa njene stranice 524 eura.
Isti alat pokazuje da Jovan Radulović, od kreiranja stranice na Fejsbuku, u julu 2020, nije plaćao oglašavanje na toj mreži.
Đukanović se promoviše sa pozicije predsjednika
Za potrebe kampanje kandidata Mila Đukanovića, DPS nije kreirao nove kanale za promociju, već sve poruke komuniciraju sa platformi aktuelnog predsjednika, uz ključne riječi #NegoKo.
Tako se u kampanji i dalje komunicira zvanični vebsajt www.predsjednik.me, a poruke glasačima upućuju sa predsjednikovih profila na društvenim mrežama - sa Fejsbuka, Tvitera, Instagrama, te video platforme Jutjub.
Na Fejsbuku, nalog @predsjednikcg ima oko 86.000 pratilaca, a prema analizi sa platforme Hootsuite, u periodu od 8. februara do 8. marta, na tom nalogu dnevno se u prosjeku objavljuju tri poruke. U toku tih mjesec dana, na Fejsbuk stranici Đukanovića, objavljeno je najviše video sadržaja - 49, slijede albumi, kojih je objavljeno 29. Na istoj stranici, u tom periodu, objavljeno je i 19 poruka u formi fotografije. Ukupno su na tom sadržaju ostavljena 202 komentara, a nijedan odgovor sa stranice.
Tviter nalog aktuelnog predsjednika (predsjednik_cg) aktivan je od maja 2017. godine. Za skoro šest godina objavljeno je oko 1.400 tvitova. Nalog ima nešto preko 28 hiljada pratilaca, a sam prati tek 108 korisnika. Ni ovdje nije zabilježena interakcija sa građanima.
Đukanović ima i nalog na Instagramu, ali i sa te mreže, tokom ove kampanje, sa građanima i javnosti komunicira sa pozicije predsjednika, a ne kandidata. Instagram nalog predsjednik_cg ima oko 35.700 pratilaca, a prati 86 drugih naloga. Tokom posljednjih pet godina, na Instagramu aktuelnog predsjednika postavljene su 2.653 objave.
Đukanović, kao predsjednik, i kandidat za predsjednika, komunicira i putem Jutjuba, gdje ima oko 8.500 pretplatnika.
Partija, a ne pojedinac
Predsjednički kandidat Aleksa Bečić u kampanji na Fejsbuku i vebsajtu, što je slučaj od formiranja stranke, ne odvaja svoje ime od Demokratske Crne Gore, partije čiji je lider. Iako na Fejsbuku on ima posebnu stranicu, prema ulaganjima u sponzorisane objave, u kampanji za predsjedničke izbore uglavnom se komunicira sa stranice stranke @demokratskacrnagora.
Stranica ima 84 hiljade pratilaca, u posljednjih mjesec u prosjeku se sa nje objavljuje jedna poruka, od toga najviše je objava u formi fotografije - 31, dok je video objava daleko manje - četiri. Na objavljeni sadržaj, u toku posmatranog perioda, ostavljeno je 48 komentara.
Bečić je od oktobra 2020. prisutan i na Tviteru (BecicAleksa), gdje ima oko 14 hiljada pratilaca, dok sam prati tek 73 druga naloga. Od otvaranja naloga, kandidat Demokrata za predsjednika objavio je nešto preko 2.000 tvitova. Analiza pokazuje da Bečić, poput Đukanovića, ne odgovara na komentare drugih...
Poruke sa naloga putem kojih se predstavlja Bečić komuniciraju se uglavnom uz ključne riječi #ČastiMi.
U prosjeku se Fejsbuk objave sponzorišu iznosima do 100 eura. Za objavu “Pismo Alekse Bečića. Pogledajte šta u njemu piše”, koja je bila aktivna dva dana, od 8. do 10. marta, prema podacima Fejsbukove baze oglasa, za podešene parametre i ciljnu grupu, procijenjeni iznos za plaćanje je između 500 i 599 eura.
Ponekad i čuju šta građani govore
Neku komunikaciju sa korisnicima na Tviteru ima predsjednički kandidat Pokreta Evropa sad. Tako je on sa naloga JakovMilatovic, koji je otvoren u decembru 2020, na 100 analiziranih objava, imao šest odgovora na komentare. Milatovića na Tviteru prati 11,1 hiljada korisnika, on prati 270 naloga, a za nešto više od dvije godine od kako je prisutan na toj mreži objavio je oko 1.300 tvitova.
Milatović je prisutan i na Instagramu, a njegov nalog jakov_milatovic sa oko 450 objava ima oko 11,8 hiljada pratilaca. On na istoj mreži prati tek 74 korisnika.
Milatović se biračima obraća i sa Fejsbuka, sa stranice @jakovmilatovices, koja ima oko 11,860 pratilaca. Nije, međutim, ažurirao podatak da učestvuje na predsjedničkim izborima, već se na Fejbsuku i dalje predstavlja kao kandidat za gradonačelnika Podgorice na lokalnim izborima.
Na Fejsbuk stranici Milatovića objavljena je uglavnom multimedija, dominantno fotografije. Na taj sadržaj, u toku posljednjih mjesec, podaci su platforme Hootsuite, ostavljena su 504 komentara.
To je i najveći broj komentara koji je na sadržaj predsjedničkih kandidata postavljen u posmatranom periodu.
Kad to čine, autori stranice Jakova Milatovića objave sponzorišu iznosima do 100 eura. Sa stranice Pokreta Evropa sad, međutim, iznosi koji se ulažu u sponzorisanje sadržaja koji se odnosi na promociju njihovog predsjedničkog kandidata su i dva do tri puta veći. Poruke se komuniciraju uz ključne riječi #Uspjećemo, #JakovZaPredsjednika...
Poput Bečića, i Milatović nema svoj vebsajt kao predsjednički kandidat, već na mrežama navodi vebsajt stranke - www.evropasad.com.
Namjenski vebsajt, grupe na Vajberu i Telegramu
Fejsbuk stranica Andrije Mandića kao kandidata za predsjednika Crne Gore (MandicPredsjednik) kreirana je sredinom februara i prati je oko 1,4 hiljade korisnika. Na stranici su, prema podacima Hootsuite platforme, tokom posljednjeg mjeseca, u prosjeku dnevno objavljene dvije poruke. Na sadržaj je, prema istim podacima, ostavljeno dvadesetak komentara. Objavljeno je 27 fotografija i 18 video poruka. Objave se sponzorišu iznosima do 100 eura.
Na Instagramu, Mandić ima i verifikovan nalog (andrijamandicdf), koji prati 4,7 hiljada korisnika. Na nalogu je oko 130 objava. Mandić ima i Tviter (AndrijaMandicDF), nalog je kreiran u novembru 2020, od kada je objavljeno oko 280 tvitova. Kandidat “Koalicije za bolju budućnost Crne Gore” ima skoro 6.000 pratilaca na Tviteru. Ni Mandić na toj mreži, prema podacima platforme foller.me, ne odgovara na komentare tviteraša.
Mandić je prisutan i na Jutjubu, gdje njegov kanal ima oko 280 pretplatnika.
Njegove objave praćene su ključnim riječima #ZaAndriju.
Uz Draginju Vuksanović Stanković, Mandić je jedini predsjednički kandidat koji ima vebsajt kreiran ciljano za potrebe kampanje i izbore 19. marta (www.andrijamandic.com).
Na stranici www.mojapredsjednica.me, uz biografiju kandidatkinje SDP-a, postoji i formular za pristup toj partiji. Vuksanović Stanković, kako je to navedeno na vebsajtu, ima i kanale na Vajberu i Telegramu.
Fejsbuk stranicu kandidatkinje SDP-a (predsjednicazapromjene) prati 29 hiljada korisnika, a prema statistici Hootsuite platforme, tokom posljednjeg mjeseca, tu se dnevno objave tri poruke. Na sadržaj koji uglavnom čine fotografije, tokom posljednjeg mjeseca postavljeno je oko 260 komentara.
Prema podacima baze oglasa, na sponzorisanje se ne troši više od 100 eura po objavi.
Poruke se komuniciraju uz ključne riječi #DraginjaSrcem.
Vuksanović Stanković od februara 2021. koristi i Tviter (Draginja07), gdje ima skoro 13 hiljada pratilaca. Kao i njene kolege političari, ni ona, pokazuje foller.me, ne odgovara na komentare tviteraša.
Na Instagramu, Vuksanović Stanković ima takođe velik broj pratilaca - 12,4 hiljade, a sama prati preko 2.400 naloga. Jedina žena među kandidatima za predsjednika Crne Gore ima otvoren Jutjub kanal, ali su svi sadržaji iz 2018, kada se takođe kandidovala.
Danilović - skromno, Radulović između viceva i kampanje
Goran Danilović, kandidat Ujedinjene Crne Gore, najskromniji je u predstavljanju na društvenim mrežama. Na Fejsbuku, njegova stranica ima 7,9 hiljada pratilaca, a na stranici nije promijenjen generički naziv, pa ona i dalje u veb adresi prikazuje tekst “profile.php?id=...” i niz brojeva, što otežava pamćenje naziva.
Danilović tu stranicu koristi za komunikaciju kampanje, ali se kampanja komunicira i sa stranice partije čiji je kandidat. Ujedinjena na Fejsbuku ima oko 11,1 hiljadu pratilaca.
Danilović ima i nalog na Tviteru, gdje je prisutan od 2019. godine. Nalog prati 3.140 korisnika, a on prati 217 Tviter naloga. Za skoro tri godine, Danilović je na toj mreži objavio oko 300 tvitova.
Jovan Radulović, nezavisni kandidat, nije za potrebe kampanje kreirao posebne naloge, već komunicira sa onih sa kojih je posljedne dvije godine objavljivao sadržaj sa namjerom da zabavi pratioce.
Sadržaj objavljuje na Fejsbuku, gdje ima preko 140,5 hiljada pratilaca. Stranica je kreirana u julu 2020. godine.
Prema podacima Hootsuite platfome, u toku posljednjih mjesec dana, na stranici se dnevno u prosjeku objavljuju tri poruke. Dominantno, Radulović objavljuje video sadržaj. Tako je u posljednjih mjesec dana objavljeno 90 video poruka, te samo pet foto objava. Na objavljeni sadržaj ostavljena su 473 komentara.
Na Instagramu, njegov nalog jodziir, gdje je Radulović, kako je naveo, ambasador jedne kladionice, on ima bazu od 244 hiljade pratilaca. Sam prati 4.310 korisnika, a dosad je na Instagramu postavio oko 730 objava. Jedini među predsjedničkim kandidatima Radulović koristi TikTok. Nalog @jokicakok ima preko 81 hiljadu pratilaca...
Za finansiranje dijela troškova izborne kampanje kandidata za izbor predsjednika Crne Gore iz budžeta je izdvojeno 884.549 eura.
Regulisati pravila internet kampanja
Nakon parlamentarnih izbora u avgustu 2020. godine, Centar za monitoring (CEMI) objavio je izvještaj “Preoblikovanje izborne kampanje korištenjem društvenih medija u Crnoj Gori”. Uz analizu velikog broja naloga, zvaničnih i nezvaničnih, ukazali su da je onlajn političko oglašavanje i vođenje kampanja imalo daleko veći domet i obim od tradicionalnih načina vođenja kampanje.
Poručili su tada da bi zakonodavci zato morali da razmotre regulisanje kampanja na internetu, “kao ključnog aspekta ne samo za unapređenje integriteta izbornog procesa, već i za zaštitu prava birača da dobiju informacije i naprave slobodan izbor”.
Ukazali su tada i da je tokom izbornog perioda “od presudne važnosti vođenje zvaničnih državnih naloga sa najvišim nivoom profesionalnosti i političke neutralnosti”.
”Transparentnost i odgovornost u upravljanju zvaničnim državnim nalozima i veb stranicama tokom izbora mogli bi podići povjerenje javnosti u izborni proces”, naveli su u analizi.
Bonus video:
