Potencijalni rascjep Pokreta Evropa sad (PES) koji bi išao linijom identitetske polarizacije, doveo bi u pitanje cijeli projekat socioekonomskih reformi, te sposobnost te partije da ih ostvari.
To je “Vijestima” kazao profesor na Humanističkim studijama Univerziteta “Donja Gorica” (UCG), Predrag Zenović.
On je, komentarišući sukobe između čelnih ljudi PES-a Milojka Spajića i Jakova Milatovića, naveo da birači te stranke očekuju da u njoj postoje demokratski mehanizmi i “transformaciono liderstvo” kao način da se pomire nesuglasice.
“Iako se razlika u političkoj strategiji, metodu i stilu između dva lidera uočila i u toku kampanje za predsjedničke izbore, vjerujem da je većina građana koji su dali podršku PES-u očekivala da se to ne pretvori u rascjep, posebno ne personalni ili ideološki. Tim prije što je PES donio novu političku paradigmu, promijenio ključnu temu i uspio da identitetska pitanja stavi po strani - to je njihov suštinski doprinos političkom horizontu Crne Gore i vjerovatno ključ dosadašnjeg uspjeha”, istakao je Zenović.
Milatović je nedavno spočitao Spajiću da ne vodi pregovore o formiranju vlade na pravi način i da u vlast zove i one koji su prepoznati po zloupotrebama. On je optužio stranačke kolege da instruiraju dio članstva protiv njega.
Zenović je, govoreći o tome šta će za koaliciju Za budućnost Crne Gore (ZBCG) značiti još jedan izostanak iz vlasti, kazao da su očekivanja tog saveza o učešću u vladi potpuno legitimna, ali da je neodgovorno odbiti ponudu kojom im je data šansa za to.
Kako tumačite kritike koje je šef države i zamjenik lidera PES-a Milatović iznio na račun kolege i mandatara Spajića - da ne vodi pregovore o vlasti kako treba? Vodi li njihov sukob raskolu PES-a, i vidite li paralele sa sporovima u jedinstvenom DPS-u, koji su doveli do razlaza Momira Bulatovića i Mila Đukanovića?
Ukoliko se jedna politička zajednica i njena politička elita vraćaju na stare simboličke binarne opozicije, onda je za mene to znak političke i liderske neinventivnosti elite, ali i nas kao političke zajednice. Vjerujem da je to pojednostavljenje neprimjereno, budući da se istorija ne ponavlja, da su situacije i okolnosti nove, te da su i izazovi pred nama drugačiji nego 1997. godine.
Iako se razlika u političkoj strategiji, metodu i stilu između dva lidera uočila i u toku kampanje za predsjedničke izbore, vjerujem da je većina građana koji su dali podršku PES-u očekivala da se to ne pretvori u rascjep, posebno ne personalni ili ideološki. Tim prije što je PES donio novu političku paradigmu, promijenio ključnu temu i uspio da identitetska pitanja stavi po strani - to je njihov suštinski doprinos političkom horizontu Crne Gore i vjerovatno ključ dosadašnjeg uspjeha.
Potencijalni rascjep koji bi išao nekom linijom identitetske polarizacije doveo bi cijeli projekat socioekonomskih reformi u pitanje, te sposobnost ovog pokreta da ih ostvari. Istovremeno, birači ovog pokreta očekuju da u njemu postoje demokratski unutapartijski mehanizmi i transformaciono liderstvo kao način da se političke i programske nesuglasice pomire.
Spajić je, nakon što su mu propali pregovori sa ZBCG, odlučio da pravi vladu i sa partijama koje su dugogodišnji partneri DPS-a. Može li on s takvom vladom i takvim saveznicima, od kojih su neki donedavno bili uz Đukanovića, ispunjavati obećanja o povećanju plata i penzija?
Pitanja koja postavljamo vlasti i partijama koje su imale vlast ne mogu biti ista kao pitanja koja postavljamo opozicionim partijama. U tom smislu je vaša rezerva na mjestu - zašto se te partije nisu opredjeljivale do sada za neke od modela progresivnije socioekonomske politike i povećanje plata i penzija, veće ulaganje u zdravstvo i školstvo, pomoć malim i srednjim preduzećima, socijalno stanovanje i zašto bi sada podržale takve politike?
Svaka većina koja broji 41 poslanika je legalna i legitimna, ali po mom sudu nedovoljna da riješi Gordijev čvor institucionalne krize i zastoja evropskih integracija. Nakon decenijske stabilokratije, na djelu je nekakva “fragilokratija” koja nikako da se uobliči u djelatnu i efikasnu vlast s jasnom programskom vizijom. Mandatar predlaže vladu, postaje premijer i od tog trenutka prvi je među jednakima i najodgovorniji za rad buduće vlade.
Šta će za ZBCG, odnosno doskorašnji Demokratski front (DF), predstavljati još jedan izostanak iz učešća u vlasti?
Cilj svake političke partije je osvajanje vlasti na izborima. U tom smislu, očekivanja DF-a, odnosno današnje koalicije ZBCG nakon 2020. godine su u potpunosti legitimna. Vlast je odgovornost i ispit kadrovske sposobnosti jedne političke grupacije, i poruka da jedan dio političkog spektra nema pravo na tu šansu je neprihvatljiva ne samo s njihovog partikularnog stanovišta, nego i sa stanovišta njihove dalje političko-ideološke profilacije i posljedica takvog ostrakizma na ukupnu političku klimu Crne Gore. Posebno ako se uzme činjenica da je jedan od konstituenata te koalicije nacionalna stranka.
S druge strane, jednako je neodgovorno odbiti ponudu kojom vam se daje šansa za učešće u vlasti, kao i povući tu ponudu bez uvjerljivog obrazloženja. Uticaji s različitih strana tokom samog procesa pregovora o vladi bili su u potpunosti neprimjereni, i ukazali su istovremeno i na našu političku nezrelost i na vulnerabilnost naše političke zajednice.
Konačno, strategija u kojoj se tako licitira ponudama, mijenja ključna vizija, s koncepta vlade široke koalicije na vladu minimalne većine, šalje građanima nejasne poruke i otežava mandataru i budućoj vladi saradnju sa Skupštinom kao središnjom demokratskom i zakonodavnom institucijom političkog sistema, budući da je sada jaz u komunikaciji između ovih aktera veći nego pred početak pregovora.
Pregovore je trebalo iskoristiti za mostove prema političkim subjektima, a ne kao uvod u polemiku. Istovremeno, stvorio se i rascjep između predsjednika i mandatara koji sjutra može da uvede sistem u neku formu kohabitacije, koja ne može imati ljekovit uticaj na demokratske i reformske procese.
Kulturu straha 30. avgusta zamijenila nada, ali je učinjeno nedovoljno
Navršilo se tri godine od smjene trodecenijske vlasti DPS-a na izborima. Jeste li zadovoljni učinjenim od 30. avgusta 2020. ili mislite da su pobjednici tih izbora podbacili?
Političku kulturu straha, kako je naziva profesor Milan Podunavac, zamijenila je politička kultura očekivanja, nade, slobode. To nije malo. Ipak, pokazalo se kao sasvim nedovoljno da društvo i država krenu naprijed.
Procesi suočavanja s institucionalnom korupcijom su započeti, ali nisu sistematični, borba protiv organizovanog kriminala postoji, ali bez institucionalnih epiloga, evropske integracije stagniraju, partitokratija je nastavila da cvjeta, reforma javne uprave je zaustavljena, makroekonomska politika se mijenja iz kvartala u kvartal. Funkcije su ostale veo opšteg imuniteta i manifest lične moći, a ne odgovornost što ste dio sistema koji se zove države, a čija je svrha da obezbijedi uslove za pristojan život.
I dalje smo podijeljeni oko narativa bez kraja i početka, iako se na čas činilo da je vrijeme za priče o socijalnoj i tranzicionoj pravdi, ekologiji, efikasnom zdravstvenom sistemu, novim investicijama, ulaganju u nauku i obrzovanje i kulturu kao preduslovu svake emancipacije. Uporedna iskustva uče da su promjene spore, ali to političke elite koriste kao izgovor, a ne kao opomenu.
Bonus video:
