U noći između 29. i 30. novembra ove godine, u Podgorici je lišen slobode Nebojša Medojević, poslanik u crnogorskoj skupštini. Kako piše u saopštenju Uprave policije, gospodin Medojević je lišen slobode po nalogu za hapšenje koji je izdao Viši sud u Podgorici zato što je odbio da svjedoči u predmetu koji je formiran na osnovu Medojevićeve izjave da zna da bivšem gradonačelniku Podgorice, gospodinu Mugoši, neće biti određen pritvor u posebnom slučaju koji se protiv njega vodi, jer je Glavni specijalni tužilac, gospodin Katnić, primio mito od bivšeg gradonačelnika Mugoše u iznosu od 100.000 eura.
Viši sud je, zbog odbijanja da svjedoči u tom predmetu, poslaniku Medojeviću odredio stavljanje u zatvor u trajanju od dva mjeseca. Potom mu je stavljanje u zatvor određeno na još dva mjeseca zato što je odbio da svjedoči i u predmetu koji se tiče optužbi da je Glavni specijalni tužilac Katnić učestvovao u izvršenju ratnih zločina na teritoriji Cavtata tokom 1991. i 1992. godine.
Jedno viđenje - hapšenje poslanika je kršenje Ustava
Za vijest o hapšenju Medojevića brzo se pročulo i u Crnoj Gori i u drugim državama regiona. Još većom brzinom pristizali su komentari, kako oni kojima se opravdava ovakvo rješenje suda, tako i oni brojniji, kojima se rješenje osporava. Ključna dilema, koja je proizvedena slučajem hapšenja Nebojše Medojevića je sledeća - koji je opseg instituta imuniteta poslanika, odnosno u kojim je situacijama poslanik zaista zaštićen ustavnim odredbama o imunitetu.
Branioci gospodina Medojevića u ovom slučaju navode da je sadržina člana 86 crnogorskog Ustava dovoljna prepreka za njegovo hapšenje. U stavu 3 člana 86 Ustava piše da se protiv poslanika ne može pokrenuti krivični postupak, niti odrediti pritvor, bez odobrenja Skupštine, osim ako je zatečen u vršenju krivičnog djela za koje je propisana kazna u trajanju dužem od pet godina zatvora.
Dvije su ključne poruke zagovornika ovog stava. Prvo, odobrenje Skupštine se ima smatrati nužnom pretpostavkom za lišavanje slobode poslanika. Budući da skupštinskog odobrenja za ovaj slučaj nije bilo, to se i hapšenje Nebojše Medojevića i njegovo pritvaranje na dva mjeseca može smatrati neustavnim činom. I drugo, pritvaranje poslanika na dva mjeseca ne potpada pod one radnje za koje, na osnovu člana 86 Ustava, poslanik, uprkos imunitetu, može da bude pozvan na krivičnu ili drugu odgovornost ili pritvoren. To znači da je i po drugom osnovu hapšenje i zatvaranje Nebojše Medojevića čin kojim se krši crnogorski ustav.
Drugo viđenje - nije pritvoren, već je stavljen u zatvor
Drugačije tumačenje značenja i opsega imuniteta poslanika imaju Viši sud u Podgorici, po čijem nalogu je Medojević lišen slobode, i Apelacioni sud Crne Gore koji je, rješavajući po žalbi punomoćnika Nebojše Medojevića, potvrdio rješenje Višeg suda.
Viši sud u Podgorici je, vođen članom 119 Zakonika o krivičnom postupku, saopštio da protiv gospodina Medojevića nije pokrenut krivični postupak, kao i da on nije pritvoren. Nebojša Medojević je, po ovom tumačenju, stavljen u zatvor zbog nepostupanja po građanskoj obavezi svjedoka da svjedoči u predmetu koji je sam pokrenuo izjavom da bivši gradonačelnik Mugoša nije pritvoren zato što je tužiocu Katniću dao mito od 100.000 eura.
Član 119 Zakonika tiče se mjera za obezbjeđenje prisustva svjedoka i procesnih kazni. Pored ostalog, u drugom stavu ovog člana piše da se svjedok, koji bez zakonskog razloga odbije da svjedoči, može kazniti novčano do 1.000 eura, a da se ukoliko i nakon toga odbije da svjedoči može zatvoriti i to najduže dva mjeseca. Budući da se radi o svjedoku i o stavljanju u zatvor, a ne o okrivljenom i ne o pritvoru, Viši sud je saopštio da u ovom slučaju nema mjesta primjeni ustavnih odredaba o imunitetu poslanika, odnosno da u ovom slučaju poslanik nije zaštićen imunitetom.
Vladavina prava i tradicija konstitucionalizma
Jedno od osnovnih načela crnogorskog Ustava je načelo vladavine prava. U članu 1 Ustava piše da je Crna Gora građanska, demokratska, ekološka i država socijalne pravde, zasnovana na vladavini prava. Ovo veliko načelo, koje bez ikakve sumnje pripada tradiciji konstitucionalizma, navedeno je u najznačajnijem pravnom i političkom aktu države Crne Gore kao neprikosnoveno.
Ovo načelo znači da je pravo ne samo ključni integrativni element jedne političke zajednice. Njegovim urezivanjem u prvi član ustava saopštava se da u državi ne postoji volja jača od volje zakona, niti moć jača od elementarnih principa pravde i pravičnosti. Po mom sudu, u slučaju lišavanja slobode poslanika Nebojše Medojevića desilo se upravo ono što, slijedeći teoriju i praksu savremenih demokratskih država koje su zasnovane na vladavini prava, ne bismo očekivali.
Stavljanjem u zatvor poslanika Medojevića direktno se udara na vladavinu prava i doprinosi osjećaju pravne nesigurnosti. To se postiže izvrdavanjem instituta imuniteta koji uživaju poslanici time što se mjere koje su ekvivalentne pritvoru ili zatvaranju imenuju posebnim kovanicama kako bi se stvorio utisak suštinskog razlikovanja. I posebno time što se institut imuniteta poslanika, čiji je osnovni smisao sloboda govora i djelovanja, i nemogućnost lišavanja slobode za rečeno i urađeno, suprotno konstitucionalnoj teoriji i praksi, sužava do besmisla.
Posebno je indikativno što ovakav atak na vladavinu prava sprovodi sudska grana vlasti, za koju je u Crnoj Gori u dužem periodu vođena borba oko njene samostalnosti i nezavisnosti, kako bi sudila upravo na osnovu Ustava i zakona i kako bi se spriječila upotreba pravnih sredstava radi političkih ciljeva. Slučaj Medojević je simptom neobičnog fenomena - da grana vlasti koja bi se mogla smatrati čuvarem ustavnosti, zakonitosti i vladavine prava upravo u domenima ovih kategorija jednu državu iz 21. usmjerava unazad, ka 19. vijeku.
Odjeci u regionu
Informacija o slučaju hapšenja Nebojše Medojevića je u državama regiona prenijeta i uglavnom komentarisana kao povod za moguću radikalizaciju političkih procesa u samoj Crnoj Gori. I to u periodu kada je formiran i upravo počeo sa radom privremeni parlamentarni Odbor za dalju reformu izbornog i drugog zakonodavstva, čija je misija uspostavljanje šire saglasnosti oko pravila na osnovu kojih će ubuduće biti organizovani izbori. Jedna od očekivanih posljedica rada Odbora bila je i stabilizacija političkih prilika u državi.
Ako se izuzme javno polje u Crnoj Gori, najviše reakcija na ovaj događaj bilo je u Srbiji. Posebno uočljive bile su reakcije pojedinih predstavnika vlasti u Srbiji, ali i najjače opozicione grupacije, kojima se hapšenje poslanika Medojevića tumačilo ili kao neprijateljsko djelovanje prema Srbiji i srpskom narodu ili se tražilo reagovanje srpske vlade i upućivanje zahtjeva crnogorskoj vladi da se Nebojša Medojević pusti na slobodu.
Mislim da je na ovom mjestu važno podsjetiti na neke činjenice. Fakat je da je gospodin Medojević sa liderom Nove srpske demokratije Andrijom Mandićem u savezu koji se zove Demokratski front. To je savez koji se od osnivanja prepoznaje kao opozicioni u Crnoj Gori i koji se, s obzirom na osnovne političke ideje stranaka koje ga čine, prepoznaje i po ideji umanjivanja podjela ili distance između Crnogoraca i Srba.
Ali, fakat je i to da je Nebojša Medojević Crnogorac, lider Pokreta za promjene i, kako sam kaže, istinski borac za obnavljanje nezavisnosti Crne Gore. Bio je član Socijaldemokratske partije Crne Gore, čija je jedna od ključnih tačaka programa bila upravo ideja da Crna Gora ponovo postane samostalna država. Potom je učestvovao u osnivanju Grupe za promjene, potom političke organizacije Pokret za promjene. Zagovaranje pune državne samostalnosti Crne Gore je konstanta njegovog političkog djelovanja.
Ovi fakti mogu da budu veoma korisni za razumijevanje, ali i za tumačenje i za reagovanje na političke i druge procese u Crnoj Gori. Dakle, jasno je kao dan da se slučaj Medojević ne tiče odnosa između etničkih grupa, naročito ne neprijateljskog djelovanja prema srpskom narodu u Crnoj Gori. Po njegovoj biografiji se vidi da on nije srpski lider u Crnoj Gori, niti vođa pripadnika srpske etničke zajednice u Crnoj Gori. Otud ne stoji reagovanje da je slučaj Medojević neprijateljski čin prema srpskom narodu i Srbiji.
Kao što se srpska politička scena može razumjeti samo pažljivim, kontinuiranim istraživanjem i analizom političkih aktera i političkih procesa, tako i za razumijevanje crnogorske političke scene treba imati više informacija, dobrih analiza i posebno strpljenja da se uoče sve osobenosti i društvenih i političkih prilika u Crnoj Gori. Oni su mnogo složeniji od svođenja na odnose između etničkih zajednica. Zato bi i reakcije i komentari trebalo da su suzdržaniji, oprezniji i utemeljeni u stvarnom stanju.
Epilog
Slučaj Medojević nije zaokružen. Na rješenje Višeg suda o hapšenju gospodina Medojevića, koje je potvrdio i Apelacioni sud Crne Gore, najavljeno je ulaganje ustavne žalbe. To znači da će svoju riječ po ovom pitanju imati Ustavni sud Crne Gore, čija je nadležnost da, nakon iscrpljivanja svih djelotvornih pravnih mehanizama, odlučuje o ustavnoj žalbi zbog povrede ljudskih prava i sloboda zajamčenih Ustavom.
To će biti i prilika da organ, čiji je smisao zaštita Ustava i ustavnih instituta, odbrani konstitucionalnu slobodu. Ovo je velika prilika da se sa najvišeg mjesta poruči da političke razlike, ma kakve i kolike bile, kao i lični odnosi, ne smiju biti razlog za pokušaj depluralizacije političkog polja i slabljenje principa kojima slavimo najveća demokratska i konstitucionalna postignuća. I da se pokaže da crnogorsko društvo zasluženo pripada savremenim društvima 21. vijeka.
Autor je predsjednik Crnogorske
Bonus video:
