Prije deset godina, deset zemalja ušlo je u Evropsku uniju. Danas su Kipar, Češka Republika, Estonija, Mađarska, Letonija, Litvanija, Malta, Poljska, Slovačka i Slovenija univerzalno priznate kao potpuno integrisane evropske zemlje. Izuzetna politička tranzicija pokrenuta padom Berlinskog zida 1989. godine, zajedno sa krajnje racionalnim i obimnim pristupnim procesom EU koji je uslijedio, proizveli su novu realnost - suštinski oslobođenu od političkih i ekonomskih poremećaja Hladnog rata.
Ukrajina je krenula tim putem - bez obećanja o punom prijemu. Na ovu godišnjicu, sa erom geopolitičkih tenzija koje se ponovo obrušavaju na evropski kontinent, vrijedi se podsjetiti šta je ta nova realnost značila za zemlje koje su ušle u EU prije deset godina - i šta bi mogla značiti za Ukrajinu.
Evropska „izgubljena sredina“, odsječena Gvozdenom zavjesom, je povraćena. Trgovina u ovom regionu je procvjetala, prirodno naklonjena Evropskoj uniji, najvećem svjetskom tržištu. Investicije su tekle u obrnutom pravcu, od kapitalom bogatih do kapitalom siromašnih zemalja, kao što i predviđa ekonomska teorija. Poređenje Poljske i Ukrajine naglašava razlike koje je napravilo članstvo u EU.
Poljska i Ukrajina su 1989. godine imale približno isti standard života; danas su Poljaci tri puta bogatiji. Razlika u prihodima između Poljske i Zapadne Evrope je danas manja nego što je bila u bilo kojem periodu od 1500. godine.
Imajući u vidu da je zajednički BDP Evrope osam puta veći nego ruski, za očekivati je da put Ukrajine ka ovoj realnosti znači da će EU dominirati u spoljnoj trgovini ove zemlje. Međutim, to ne podrazumijeva potpuni prekid sa Rusijom, čiji se udio u poljskom izvozu utrostručio od 2004. godine. Imajući u vidu njihovu geografsku blizinu i industrijsku povezanost, potencijal za trgovinu između Rusije i Ukrajine je mnogo veći.
Međutim, nova realnost se takođe odnosi na demokratiju i dostojanstvo. Teško je zamisliti da se ono što se trenutno događa sa građanskim miljeom u istočnoj Ukrajini može dogoditi u Poljskoj. Prijem u EU je bez sumnje doprinio izuzetnoj institucionalnoj reformi u Poljskoj. Poput Ukrajine, Poljska je patila od rasprostranjene korupcije u godinama odmah nakon pada komunizma.
Međutim, danas se u tom pogledu rangira bolje nego mnoge stare članice EU. Bolna primjena pravila i regulativa EU koji su pomogli Poljskoj da postane normalna evropska zemlja krajem 1990-ih pružila bi Ukrajini mogućnost da se obračuna sa sopstvenim demonima korupcije i nepotizma.
Štaviše, Poljska je imala koristi od pristupa velikim fondovima EU, sa više od 92 milijarde eura koje su se slile u njenu ekonomiju tokom proteklih deset godina. Priliv privatnom sektoru je bio mnogo veći širom Centralne i Istočne Evrope takođe, zahvaljujući privlačnim uslovima za direktne strane investicije - od kojih su mnoge bile kombinacija dugoročnih projekata sa beneficijama poput transfera znanja i uvođenja najboljih međunarodnih praksi.
Uspostavljanje ove vrste realnosti u Ukrajini bi oslobodilo masovne snage transformacije. Međutim, ova težnja, kao što sada svi znamo, ozbiljno je ugrožena. A cijena njenog potpunog iskorjenjivanja bi mogla biti visoka, ne samo za Ukrajinu, već i za zemlje Centralne i Istočne Evrope.
Za početak, sa sankcijama čija su meta rogobatna ruska ekonomija, obnovljene trgovinske veze postaju izvor ranjivosti za ove zemlje. Već sada kompanije aktivne na ruskom tržištu prijavljuju da imaju problema da pronađu sredstva, a prekogranične investicije su odložene.
Posljedice sežu dalje od kratkoročne trgovine i investicija. Skupi brzinski potezi kako bi se povećala energetska bezbjednost istiskuju druge važne prioritete u Centralnoj i Istočnoj Evropi, poput dugoročnih investicija u oblastima obrazovanja i istraživanja, i prijeko potrebnog poboljšanja u zastarjelim zdravstvenim sistemima. I post-1989. „mirovna dividenda“, koja je pomogla u stvaranju fiskalnog prostora, polako nestaje, dok zemlje u regionu i izvan njega osjećaju potrebu da povećaju ulaganja u odbranu.
Dok se evropski lideri premišljaju oko novih koraka i razmatraju kako da reaguju, Ukrajinci treba pažljivo da razmisle koliko bi dobili ukoliko krenu putem ekonomske i institucionalne reforme ka evropskoj realnosti. U isto vrijeme, zemlje Istočne i Centralne Evrope zaslužuju podršku Evropske unije u naporima da smanje svoje ranjivosti.
Bonus video:
