Nije lako ovih dana u Crnoj Gori, sa njenim kontroverzama i formiranim profilom javne scene, s izoštrenijom percepcijom za kvalitet ostvarivanja javnog interesa, ali i nama imanentnom neobjašnjivom potrebom za relativiziranjem novih inicijativa, koliko god one bile opravdane i nužne, obezbijediti konsenzus u razumijevanju potrebe za nastavljanjem restriktivne fiskalne politike i budžetskog okvira za 2014. g.
Ovo tim prije što se produžavanjem ograničenja nivoa penzija i zadržavanjem ostvarenog nivoa plata u javnom sektoru pokreće mehanizam posebne senzitivnosti na mjere koje na direktan način opredjeljuju realni nivo dohodaka u sektoru stanovništva, koliko god da stvaranje uslova za stabilnost javnih finansija čini preduslov jačanja ekonomije u cjelini i okvir za uspostavljanje povoljnijih relacija u raspodjeli.
Kako štednja i restrikcija, po prirodi stvari, generišu osjećaj određene ugroženosti i tjeskobe, u sjenci naših zapažanja su ostali učinci ekonomske politike u 2013. g.
S rizikom da se ovaj diskurs protumači neobjektivnom percepcijom stvarnosti, mora se reći da su preduzete mjere finansijske konsolidacije, koliko god bile nepopularne, a u nekim segmentima i nekonzistentne sa strateškim opredjeljenjima u oblasti fiskalne politike, usmjerenim na uspostavljanje stabilnog, predvidivog i podsticajnog sistema, obezbijedile znatan porast budžetskih prihoda i snaženje objektivne snage budžetskog mehanizma u pogledu servisiranja tekućih i vanrednih potreba.
Uz kontrakciju javnih rashoda, provedenu mjerama štednje i selekcije troškova, ostvarena je dodatna podrška procesu uspostavljanja održivosti javnih finansija. Insistirajući istovremeno na dosljednosti u pogledu izvršavanja konstituisanih obaveza prema državi, naplati zaostalog poreskog i carinskog duga, obuzdavanja sive ekonomije i stvaranju jedne nove poreske kulture kojom, u krajnjem, izražavamo stav lojalnosti prema svojoj državi.
S razumijevanjem za kritike u odnosu na ishodište i genezu problema, nedovoljnu dosljednost u provedbi nekih mjera ekonomske politike i samu anticipaciju razvoja događaja i efekte koje je tako hiroviti tok krize proizveo na ranjive djelove sistema, pažnja se neminovno koncentriše na nivo budžetskog deficita i javnog duga kao ključne neravnoteže u sferi javnih finansija.
Budžetski deficit za deset mjeseci ove godine je na nivou od 115,5 miliona eura, da bi prema realnim očekivanjima do kraja godine dostigao 151,9 milion eura, što čini 3,5%, odnosno 4,6% BDP-a respektivno. Imajući u vidu prošlogodišnju relaciju (6,7% BDP-a) i procjene, zasnovane na konzervativnom pristupu, da će se budžetski deficit u 2014. svesti na 1,98% BDP-a, a već 2016. dostići ravnotežni nivo prihodne i rashodne strane, to svakako predstavlja uspjeh i rezultat je djelotvornosti mjera konsolidacije javnih finansija.
Restrukturiranjem duga i uspostavljanjem strategije njegove dugoročne održivosti, uz podršku međunarodnih finansijskih institucija koja ukazuje na pravilan izbor ekonomskog instrumentarijuma, biće stvoreni uslovi da se tokom naredne tri godine učešće javnog duga u BDP-u smanjuje sa sadašnjih 56,5% u 2013. na 52,7% BDP-a u 2016. i održi ispod Mastriškog kriterija (60% BDP-a).
Ovo će biti praćeno naporima usmjerenim prioritetno na ekonomski rast i jačanje kapacitativnosti BDP-a čime će se relativizirati efekat balasta koji zaduženost kao ekonomski fenomen objektivno proizvodi. Scenario izlaska iz krize i oporavka ekonomije, ne samo tokom tekuće godine, kontinuirano je računao sa neprikosnovenošću rješenja kojima se obezbjedjuje rast i razvoj kao platforma za ublažavanje nepovoljnih efekata iznuđenih mjera štednje i novog poreskog opterećenja.
Kvantitativni okvir sadržan u ažuriranim Makroekonomskim projekcijama 2014-2016. godine, koje su bile osnova za kreiranje budžetskog okvira za 2014, te Jesenjoj analizi makroekonomskih kretanja i strukturnih reformi, potvrđuje očekivanja da će u 2013, i pored svih teškoća, biti ostvaren rast ekonomije od 2,6%. a da će se tokom tri naredne godine rast kretati tempom od 3,6%, 3,5% i 3,8% respektivno, što je respektabilno ako se ima u vidu proces sporog oporavka ekonomija u okruženju, arealu EU i eurozone na koje smo upućeni prirodnim pravcima ekonomske razmjene. Istovremeno, aktuelne espertske analize koje dolaze iz Svjetske banke potvrđuju validnost opredjeljenja ka daljim naporima u pravcu konsolidacije sa preporukama da se istraje u procesu smanjivanja udjela javne potrošnje u BDP-u, s obzirom da u tom pogledu postojeće relacije premašuju evropske standarde i objektivnu moć domicilne privrede (procijenjenih 45,8% BDP-a u 2013.).
Modelirane procjene Svjetske banke, sa varijablama pro et contra, upućuju na procjenu da će crnogorska ekonomija u 2014. godini ostvariti rast od 2,6%.
Na koje snage sistema se računa u oficijelnim projekcijama razvoja?
Dosljednošću u evropskom procesu se svakako jača integrisanost zemlje u okvire globalnih napora da se razvija stabilnija i prosperitetnija ekonomija i obezbjeđuje povoljan međunarodni status.
Jačanjem vladavine prava, poslovnog i investicionog ambijenta, sa podrškom preduzetništvu i jačanjem konkurentnosti na svim nivoima, kao mjere uspješnosti, stvaraće se uslovi za atraktivnost i ravnopravnost učešća u tržišnoj utakmici, koliko god ovo imalo prizvuk floskule u vremenu kad dnevni problemi nelikvidnosti, izostanka bankarske podrške, zaostalog poreskog duga i ograničene konkurentske sposobnosti čine objektivni limit procesu reprodukcije i stvaranju uvećane nove vrijednosti.
Naravno, od naše umješnosti da razvojni model prilagodimo operativnim potrebama upoređivanja sa najboljima, disperzije ponude i poboljšanja kvaliteta, sa mjerama sistemske podrške procesu implementacije izvozne orijentacije privrede, u osnovi će zavisiti i domašaj svih naših očekivanja. Zato je od značaja što je u tom pravcu već pripremljen prijedlog Plana podrške razvoju konkurentne proizvodnje u Crnoj Gori 2013-2016. g.
Pritom se, generalno, u većoj mjeri treba oslanjati na sopstvene snage i komparativnu prednost raspoloživog resursa u kojoj poseban potencijal humanog kapitala, sa sposobnošću kreacije inovativnih rješenja, sistem može učiniti efikasnijim, ne tretirajući pritom inferiornom relaciju prema stranim direktnim investicijama koje mogu pokrenuti multiplikativni efekat novog zapošljavanja i preduzetničke inicijative.
Uostalom, sasvim realni izgledi za značajnije efektuiranje stranih ulaganja u projekte turističke privrede, energetike i putne infrastrukture već u narednoj godini, s obzirom na gabarite crnogorske ekonomije, u znatnoj mjeri mogu da promijene makroekonomske performanse i opštu sliku privrednog ambijenta. Zato u 2014. treba računati sa neizbježnim efektima mjera i napora da se javne finansije stabilizuju, ali i otvaranjem prostora, u ambijentu jačanja stabilnosti i ubrzanja započetih projekata investiranja, za naša lična, tako prirodna, očekivanja.
Bonus video:
