Pisanje je izuzetno težak i odgovoran posao. Ali tek kada vam ono bude vezano za rokove, shvatite zašto novinari tako "kratko" žive. U potrebi da budu čitani i zapaženi sigurno svakodnevno postavljaju pitanje (ako nemaju redakcijski zadatak: o čemu pisati?). I ja sam po dobijanju obavještenja da se rok za moj novi tekst približava, postavio sebi isto pitanje.
Razmišljao sam da bih, ako bih želio da budem dnevno-politički aktuelan, morao pisati o predlogu novog zakona o visokom obrazovanju koji je izazvao toliko nezadovoljstva.
Univerzitet je danas veliki amfiteatar poniženih, obeshrabrenih i zabrinutih profesora i studenata koji prvi put, poslije 1989, glasno i jasno postavljaju pitanje: Dokle? To pitanje, u kontekstu aktuelnog neoliberalizma kao fasade za uništavanje jedine elitne institucije u Crnoj Gori, ima toliko potpitanja da je pitanje dana, ako se ovo ne zaustavi, kada će krenuti “bunt uma” kao odgovor na aktuelno bezumlje i degradiranje znanja i njegovog pretvaranja u trżišnu kategoriju “ko da više” ?Jeste da tržište može regulisati cijene roba, ali ako se pamet želi pretvoriti u robu, uz fasadno proklamovanje ravnopravnosti, onda se apstrahuje činjenica da se znanje ne nasljeđuje, već stiče i izgrađuje. Pošto je to jedina vrijednost koja se ne može oduzeti, ima onih koji bi ga (do)kapitalizovali. Po obrascu fabrika i standardu da su za "kupovinu" najeftinije uništene, (prvo uništi, pa kupi), Univerzitet se uveliko urušava već godinama.
No, rekao sam sebi, to je toliko teška i kompleksna tema, tako da ću je (za sada) “preskočiti”, tješeći se da ima pravde, jer je sve ovo danas i “došlo” sa tog istog Univerziteta i iz jednog “kabineta” fakulteta koji je patentirao “crnogorski neoliberalizam” kao alternativu društvenoj svojini i jednopartijskoj diktaturi. To je tada moglo izgledati privlačno, ali je danas jasno da je čitav projekat uništavanja društvenog kapitala rezultirao provođenjem modela pljačke koji je proizveo novi tajkunski sistem, te je po toj logici red došao i na koliko toliko očuvanu i posljednju tekovinu društvenog i javnog interesa - Univerzitet. I red je...? Diktatura je diktatura, jednopartijska ili višepartijska, svejedno je. Samo što višepartijska više košta, a manje traje?
Srećom, promocija jedne knjige me “vratila” u normalan - “prošli svijet”. Tako sam koristeći privilegiju da iz sumorne svakodnevice mogu uvijek “pobjeći” u prošlost, odlučio da tamo i ostanem. Jer i ovo što sam napisao je već prošlost (Agneš Heler) i jedino je ona izvjesna, dok je ono što je sada i što će biti, uvijek neizvjesno i nepredvidljivo. Dakle, riječ je o knjizi koja ima dug i složen naslov, koji je ovim povodom manje bitan i o autoru koji je mnogo više bitan kao fenomen o kojem se u Crnoj Gori veoma malo zna.
Naime, male države, poput Crne Gore, ograničenih ekonomskih i drugih resursa, za potrebe diplomatske komunikacije i veza sa svijetom moraju imati brojčano malu, efikasnu i elitnu diplomatiju. No, kako je Crna Gora mala, a svijet je toliki koliki jeste i teško se može “smanjiti”, to je potreba za “predstavnicima” zemlje u svijetu često iznad mogućnosti malih zemalja da “pokriju” svijet svojim predstavnicima.
Da bi se taj hendikep koliko toliko nadomjestio, još u vrijeme kralja Nikole je uveden institut “počasnog konzula” kao (ne)formalnog diplomatskog predstavnika zemlje u nekoj drugoj državi. Vjerovatno slijedom takve tradicije, 18. juna 2008. je za počasnog konzula u Turskoj imenovan Akan Suver, počasni doktor nekoliko univerziteta na Istoku, novinar i predsjednik Marmaris fondacije. Reklo bi se, ništa neobično. Medutim, ono što ipak jeste neobično, je činjenica da je i gospodin Akan Suver “potvrdio” tradiciju po kojoj su se počasni konzuli (ad honorem) pokazivali lojalnijim i odanijim od predstavnika zvanične crnogorske administracije, posebno u prelomnim vremenima. I posebno zbog toga što je ta vrsta “odanosti” u Crnoj Gori ostajala nepoznata, nepriznata i što ona nikada nije imala snage (da li i potrebe?) da se ovim ljudima oduži bar tako što bi njihovim imenima nazvala jednu ulicu, da ne govorim o tome da bi se imena tih ljudi mogla iskoristiti kao obrazac diplomatskog i svakog drugog patriotizma, pa ako hoćete i odanosti zemlji “bez interesa”. Akan Suver je samo iz osjećaja “zahvalnosti prema Crnoj Gori, koja ga je imenovala konzulom” napisao na turskom knjigu o istoriji Crne Gore (prevedena i dvojezično objavljena i kod nas) i u tom smislu se stavio u red onih koji su slične knjige i mnogo toga drugog napisali o Crnoj Gori i uradili za nju, širom svijeta. Pomenuću samo neke poznatije među njima: Britanca Aleksandra Divajna, neumornog borca u odbrani “prava” Crne Gore na postojanje, porodičnog intimusa crnogorskog dvora i osobe koja najmanje zaslužuje spomenik u Crnoj Gori. Tu su još: otac i sin sa Malte, Gustav i Vilijam Gošner, te brojni Italijani: Karmine Galo, Đuzepe Fađoni, markiz Ž. De Ferari, Anđelo Karminati, Julio Olijeti, Đuzepe Kerkia, Đovani Gorini, Feliks de la Colpa, Frančesko Vakaro. Oni su napisali toliko knjiga i tekstova o Crnoj Gori na italijanskom, da bi se njima mogle nesmetano mogle baviti generacije studenata i profesora odsjeka za italijanski jezik (upis novih studenata ukinut??). U Kanadi su Evgenije Korivo (Kvebek), Henri Daglas Herd (Montreal) i Noel. G.L. Maršal bili u službi zemlje u kojoj se danas skoro ništa ne zna o njima, kao ni o Francuzima: Reneu Leturneru, Šarlu Dipliju, Anriju Lucatiju, Sergiju Kanšinu, Karlu Grimaldiju, Šarl Žakmenu... Norvežanin Hugo Movinkel, uz Holanđane Mendesa De Kostu i J.J. Remera, te Danca F.J. Kantera i Švajcarca Šarl Pigea su imena koja zaslužuju poštovanje a da ne govorim o Amerikancu Luiđi Criscuolu. Svi su oni bili počasni konzuli jedne male balkanske zemlje koja i dalje njeguje “kulturu zaborava” u odnosu na one koji je nikada nijesu zaboravili. Pored toga što je njihov angažman bio uglavnom volonterski, bez nadoknade a veoma često i trošenjem sopstvenih para su radili poslove za zemlju koju su predstavljali, većina navedenih su se posljednji odrekli Crne Gore, mnogo kasnije od onih koji su “živjeli” od nje kao namještenici ili diplomatski činovnici.
Dakle, promovisanje “kulture ljubavi iz interesa” kao vrhunskog moralnog, političkog obrasca življenja i društvenog angažmana, nužno dovodi do posrnuća društva, nesposobnog da gradi perspektivu kroz obrasce filantropije. A Crnu Goru su učinili velikom oni koji su je smatrali “velikom” po postojanju, a ne po imanju. Otuda potreba da se uz sedmu godinu obnove nezavisnosti pomenu oni koji su Crnu Goru zadužili djelom, a ne kreditima!
Bonus video:
