Formalnim izlaskom iz recesije, nakon nekoliko uzastopnih pozitivnih kvartalnih pokazatelja o realnom rastu BDP i ocjene da je u 2010. ostvaren rast iznad 1%, crnogorska ekonomija je, u skladu sa meritornim ocjenama, zavrijedila status vrlo vitalnog i perspektivnog sistema.
Visok nivo senzitivnosti na mjere ekonomske politike usmjerene na ublažavanje efekata globalnih poremećaja na reproduktivne tokove tokom kriznog perioda, ukazivao je da su sistemu imanenti odbrambeni mehanizmi, te da je arsenal upotrijebljenog antikriznog ekonomskog istrumentarijuma bio validan.
Bazirajući koncept ekonomske politike Crne Gore za 2011. upravo na uspostavljenom trendu i procesu blagog oporavka privredne aktivnosti, kao osnovni cilj projekcije razvoja nametnulo se dinamiziranje privrednog rasta uz prioritet jačanja likvidnosti i konkurentnosti privrede. Pritom su kao glavni rizici anticipirani krhkost procesa oživljavanja rasta u najširim razmjerama i ranjivost ekonomije u takvom ambijentu.
Svjetska ekonomija se oporavlja, ali ne tako brzo i uz efekte nepredvidivih događanja iz sfere eklatantnih političkih i društvenih promjena, prirodnih fenomena i tržišnih kolebanja izazvanih debalansima u odnosima ponude i tražnje pojedinih proizvoda.
Događanja u Libiji i mnogim drugim politički nestabilnim područjima, posljedice zemljotresa u Japanu, poplave velikih razmjera, porast cijena energenata i hrane, neminovno su se odrazili na osnovne tokove u svjetskoj ekonomiji. Probleme s budžetskim okvirom i inflacijom imaju i veliki sistemi i brzorastuće ekonomije koje predvode Kina, Indija i Brazil.
Svijet je povezan, a mehanizmi predviđanja promjena nijesu savršeni i pouzdani i pored sve sofisticiranijih modela razvoja i tehničkog progresa. U takvom globalnom ambijentu i u zavisnosti od performansi oporavka svjetske ekonomije, pozicioniraju se u dobroj mjeri i razvojne mogućnosti crnogorske ekonomije.
Dešavanja na globalnom tržištu u prvim mjesecima ove godine obilježio je raskorak u kretanjima ponude i tražnje za energentima i poljoprivredno-prehrambenim proizvodima. Uticaj poremećaja na svjetskom tržištu vrlo brzo se prenio i odrazio na kretanja u crnogorskoj privredi.
Neminovan porast cijena energenata, sam po sebi i kao input u proizvodnji drugih proizvoda, izazvao je porast opšteg indeksa potrošačkih cijena do nivoa od 3,6% što je iznad projekcije cijena za ovu godinu. Od značaja je pritom da ova dešavanja nijesu pokrenula inflaciona očekivanja, što ukazuje da sistem ima sposobnost da se prilagodi izvanrednim prilikama i očuva osnovna razvojna opredjeljenja i strateške procese.
Pokazatelji privrednih kretanja u Crnoj Gori u prvim mjesecima ove godine ukazuju na nastavljanje procesa blagog oporavka privredne aktivnosti, što potvrđuje relevantne ocjene o potentnosti crnogorske ekonomije.
Kontinuitet rasta u industrijskim sektorima prerađivačke industrije i vađenja rude i kamena i objektivno visok nivo produkcije električne energije, uz postepenu regeneraciju građevinske aktivnosti, oporavak poljoprivredne proizvodnje, dobru pripremu turističke sezone koja obećava dobar rezultat u pogledu turističkog prometa, uz snaženje kompatibilnosti upliva aktivnosti i drugih privrednih oblasti koje su u funkciji turističke ponude, svakako ohrabruju i čine realnim očekivanja u pogledu realizacije projektovanih agregata.
Upravo najnovije vrlo respektabilne procjene Svjetskog savjeta za putovanja i turizam (WTTC) označavaju Crnu Goru kao najdinamičniju turističku destinaciju u ovoj godini sa očekivanim direktnim i indirektnim efektima koje generiše turizam na nacionalnu ekonomiju izraženim sa 20,8% učešća u BDP-u Crne Gore, što je od izuzetnog značaja s obzirom na status i razvojni prioritet ove djelatnosti.
Kredibilnost razvojnog koncepta i mjera tekuće ekonomske politike potvrđena je u međunarodnim razmjerama prilikom realizacije projekta dvije emisije euro obveznica velikim interesovanjem potencijalnih investitora i postignutom kamatom na emitovana sredstva. Svakako da je primarno što uslovi krize nijesu poremetili strateški kurs procesa pridruživanja EU.
Održavanje kontinuiteta primjene evropskih standarda i normi, progres u ispunjavanju zahtjeva iz Mišljenja EU koji su uslov za dobijanje datuma za početak pregovora o prijemu u EU, implementacija usmjerenja na očuvanje makro-ekonomske stabilnosti i kvaliteta javnih finansija čine performanse sistema sve konkurentnijim.
Kako usmjeravati postkrizni razvojni model i obezbijediti tako potreban rast i razvoj ekonomije?
Teorijska i praktična rješenja upućuju nas na proaktivno usmjerenje ekonomske politike i nužnost prilagođavanja što čini odgovor na krizom izazvano usporavanje rasta i moguće nove izazove.
Treba prihvatiti činjenicu da će pitanje nužnih budžetskih ograničenja, uz smanjenje budžetskog deficita i javne potrošnje, te jačanje održivosti sistema javnih finansija činiti osnovu usmjerenja na snaženje makro-ekonomske stabilnosti koja predstavlja okvir za svekoliku aktivnost i funkciju sistema.
To podrazumijeva i nastavljanje tako potrebnih strukturnih reformi u sistemu državne uprave, zdravstva, obrazovanja i socijalne zaštite čime će se dostići mjera objektivne održivosti, iako uz visoke transakcione troškove inherentne ovom procesu. Istovremeno, odnos prema novom zaduživanju treba biti restriktivniji s ciljem da se relativan odnos duga prema BDP-u smanjuje.
U tako strukturiranom ambijentu treba, međutim, sve snage usmjeriti na jačanje fiskalnog kapaciteta koji treba da predstavlja objektivnu snagu sistema u pogledu rezervi za nove moguće efekte deformacija u globalnim razmjerama. ZAto treba činiti napore da se podstakne jačanje agregatne tražnje na svim nivoima iako će taj proces imati limite u još visokoj nezaposlenosti i sporom oporavku kreditne aktivnosti banaka.
Rješenja su u daljem unapređivanju ambijenta za razvoj novog biznisa i investicione klime uz nove grinfild investicije i veći kapitalni budžet.
Ono što ipak čini suštinu preporuka vezano je za podsticaj razvoja konkurentnosti sistema, regiona i tako važnog preduzetnika čija inicijativa treba da bude pokretač razvoja i najznačajnija linija odbrane ekonomskog sistema. Naravno, treba iskoristiti komparativne prednosti vanrednih turističkih destinacija, proizvodnje organske hrane i velikih potencijala za proizvodnju energije, prije svega iz obnovljivih izvora.
U ovim relacijama crnogorska ekonomija ima svakako realne izglede da u 2011. dostigne realni rast BDP od 2,5%, a u narednim godinama oko 4,0%, u 2011. obezbijedi neto priliv od oko 600 mil. eura SDI, da već 2013. uspostavi budžetsku ravnotežu i postupno smanjuje učešće javne potrošnje i duga u BDP.
To je dobar znak za sve one koje zaokuplja snaga i ideja preduzetništva i sve druge aktere društva koji na svoj način doprinose njegovom razvoju.
Bonus video:
