Viktor Orban, nacionalno-konzervativni premijer Mađarske, odgovorio je Marku Ruteu, liberalnom šefu vlade Holandije. Na samitu EU prošle nedjelje, Rute je, u dobro proračunatom izlivu emocija, predložio da Mađarska napusti EU ako ne želi da prihvati zajedničke vrijednosti Unije. Povod je bio mađarski zakon koji zabranjuje predstavljanje homoseksualnosti i promjene pola u tekstu, slikama, filmu i reklamama namijenjenim maloljetnicima.
Orbanov odgovor glasi: „Ne postoji jedinstvo vrijednosti, a samim tim ne postoji ni političko jedinstvo“. Prema njegovom mišljenju, u ovoj debati se radi o seksualnom vaspitanje djece. Liberali smatraju da decu treba obrazovati kroz „senzibilizirajuće objave“ o heteroseksualnosti, homoseksualnosti, „napuštanju biološkog pola“ i operaciji promjene pola, te da državne institucije u tome moraju da igraju ulogu. Međutim, „neliberalne demokrate“ smatraju da je seksualno vaspitanje pravo roditelja, „pa da ni država ni političke stranke, kao ni nevladine organizacije i gay-aktivisti, ovdje ne mogu igrati ulogu bez roditeljskog pristanka“.
Većina Mađara podržava Orbanov zakon
Kao što je poznato, Orban sebe posmatra kao roditelja i nastoji da po pitanjima porodice i roditeljstva stekne vodeću ulogu među istomišljenicima u Evropi. Orban pravo vidi na svojoj strani. Aktuelni spor je sličan onom ranijem o migraciji: „Migracija nije ljudsko pravo, a način na koji će dijete biti seksualno vaspitano takođe nije dječje ljudsko pravo. Takva ljudska prava ne postoje. Umjesto toga, postoji član 14. Povelje o osnovnim pravima: o pravu roditelja da obezbijede djeci odgovarajuće vaspitanje”. Orbanov rezime u tekstu objavljenom u ponedjeljak na nekoliko jezika: „Ako želimo da održimo EU na okupu, liberali moraju poštovati prava neliberala“.
Istraživanja pokazuju da je oko 60% odraslih u Mađarskoj dijeli vladin stav po ovom pitanju, kaže politikolog Agoston Mraz, šef vladi bliskog instituta “Nezöpont” za FAZ. Za druga pitanja poput migracija, vlada uživa još i veću podršku. A upravo gay-pitanje razbija mađarsku opoziciju jer 40% potencijalnih glasača opozicije, posebno u ruralnim oblastima, smatra da je vladin pristup ovom pitanju dobar.
Ali kontroverzni mađarski zakon ne odnosi se samo na seksualno obrazovanje i zaštitu mladih od eksplicitnih seksualnih predstava uopšte, već posebno i izričito konkretno zabranjuje „predstavljanje“ homoseksualnosti. Parovi sada mogu da se pojave u filmovima, ali ne i homoseksualni parovi, čak i ako nema seksualnih scena. Uprkos svim njegovim zakletvama kako je tolerantan čovjek, upravo ovaj aspekt otvara mogućnost pravnog osporavanja kontroverznog Orbanovog zakona.
Ruteova ideja da Mađarska treba da napusti EU i ostale moralne osude Mađarske („Sramota“, rekla je Ursula fon der Lajen), međutim, prebacile su raspravu „u političku arenu“, kako piše liberalni mađarski nedeljnik HVG. Izgleda da Orbanovi protivnici nisu ništa naučili u proteklih nekoliko godina: jedini način za pobjedu nad Orbanom „je pravnim sredstvima“. Usput, ova tema ni u ono malo mađarskih medija koji još kritikuju Orbana, ne prolazi kao “debata o izlasku iz EU”. Jer svima je - i u EU i u Mađarskoj - jasno da je riječ o fikciji: podrška članstvu u EU je u Mađarskoj stabilno visoka, čak i u evropskom poređenju.
Međutim, ove ankete se često tumače jednostrano, kaže Mraz. Velika većina Mađara želi da pripada evropskoj zajednici, ali ne nužno i EU u njenom trenutnom ustrojstvu. U tom kontekstu treba posmatrati i predloge reformi koje je Orban nedavno dao u svom govoru o Evropi.
Orban, šef stranke “Fides”, koja je napustila Evropsku narodnu stranku (EPP) prošle godine i od tada traži mjesto u novom partijskom savezu na političkoj desnici, zahtijeva da se dinamika integracije preokrene: anulirati cilj „sve većeg jedinstva i ujedinjenja“, ograničiti ulogu Evropskog parlamenta i ojačati ulogu šefova vlada.
Dilema opozicije u Mađarskoj se vidi i u tome što od nje skoro i da nema komenatra na ovu temu, koja je uzbudila ostatak Evrope. Lijevo-liberalni bivši premijer Ferenc Đurčanj zauzet je odbranom od neviđene kampanje blaćenja kojom ga je zapljusnuo “Fides”. Desničarska stranka “Jobik” pokušava da ide srednjim putem prihvatajući da papa Franjo proglasi svetim Roberta Šumana, osnivača EU. Ali i ovdje je svima jasno da ni to uopšte neće biti tema na narednim izborima u Mađarskoj.
(Frankfurter Allgemeine Zeitung / FAZ)
Prevod: Mirko Vuletić
Bonus video:
