Ako se slažemo da je regulisanje prostornih i urbanih tokova poglavito politička disciplina - gdje planiranje i urbanizam, u užem smislu, figuriraju kao svojevrsni alati - onda ćemo se složiti i da postoji nešto što bismo mogli nazvati prostornim, odnosno urbanim razvojem - bez obzira da li je riječ o kvantitativnom razvoju - o gomilanju funkcija i/ili zgrada - ili pak o smislenom, kvalitativnom razvoju, koji bi počivao na vizijama prostorne i urbane harmonije - koje su opet neodvojive od vizija društvene harmonije itd.
Namjeravao sam zapravo da nastavim tužnu priču o građenju višestratnica uz Ulicu Ljubović u Staroj Varoši. Osjećao sam potrebu da stavim neku vrstu tačke na prethodna tri teksta u kojima sam se bavio upravo tom temom - tako što bih pokušao da prikažem problem iz šire perspektive, a odmah zatim i da ukažem na neodrživost aktuelne planersko-urbanističke prakse - kako na teritoriji Glavnoga grada, tako i na teritoriji države Crne Gore - ali ispade da nije pravi trenutak za stavljanje tačke.
Nijesu sazreli sistemski uslovi, što bi se reklo - i dalje smo više nego spremni, kao društvo, da nosimo krst na putu ka Golgoti - a nije sazrela ni svijest o nužnosti osmišljavanja i uvođenja novih modela u našu planersko-urbanističku praksu - modela koji bi počivali na imperativima transparentnosti i sveobuhvatnosti, odnosno usklađivanja interesa svih zainteresovanih strana po svim pitanjima koja se odnose na određenu prostornu cjelinu. Nužan uslov da se pokrenu promjene bila bi nova zakonska rješenja - kojima bi bili promovisani novi modeli planiranja prostora i urbanističkog planiranja - ali pade Vlada (usred Titograda). Ko će biti novi ministar planiranja i urbanizma (arhitekturica na stranu, za sad) - nakon gazda Mitketa - i kako će novi ministar, odnosno ministarka (mračnim arhitektonskim kuloarima kolaju priče o ministarki), poredati prioritete - ne znamo. Jesam li optimista? Naravno da nisam. Nova Vlada, ako bude formirana, neće imati kapacitet za reforme.
Najgore je što aktuelni modeli planiranja isključuju, de facto, građane iz procesa koji rezultiraju intervencijama u prostorima koje građani smatraju svojima, po bilo kojem osnovu - a sistem je (državna uprava i lokalne samouprave), u pravilu, na prihodovnoj strani - na strani bezdušnih investitora - koji slijede logiku profita. Uloga struke se uglavnom svodi na potpisivanje rješenja koja su dogovorena iza debelih zavjesa - između nosilaca izvršne vlasti i nosilaca kapitala. Da li sam svjestan da bi svako zadiranje u dobro uhodane planersko-urbanističke prakse rezultiralo odijumom sa svih strana? Naravno da jesam. Postoji li alternativa? Postojala bi - kada bi postojala politička volja da se krene famoznim putem ozdravljenja.
Pardon, nije najgore to što su građani isključeni iz procesa koji rezultiraju intervencijama u prostorima koje građani smatraju svojima - najgore je to što su građani vrlo rijetko spremni, kao kolektiv, da ustanu u odbranu svoga prostora, odnosno svojih interesa.
***
A žiriran je i ser Žiletov konkurs - Međunarodni Konkurs za idejno arhitektonsko rješenje vrtića i jaslica - centralnog objekta za potrebe JPU “Vukosava Ivanović Mašanović” u Baru. I baš kad sam razmišljao da li da uložim dragocjenih tri minuta svoga života u listanje radova - bez ikakvih iluzija da ću naletjeti na nešto hvale vrijedno, sudeći na osnovu par renderinga koji su kolali društevenim merežama i koji su pripadali prvonagrađenom radu - oglasiše se predstavnici autorskih timova čije je radove ser Žiletov Žiri nemilosrdno diskvalifikovao. Što je i razumljivo - jer kada ti na konkurs prispije nevjerovatnih 47 radova - podrazumijeva se, valjda, da ćeš da se pozoveš na Raspis i da ćeš u startu da diskvalifikuješ 23 rada - i još taj jedan rad - 24. rad - da lijepo pretegne - a razumljiv je i odijum koji je uslijedio nakon diskvalifikacije.
”Predstavnici dvadeset jednog arhitektonskog tima (od 24 - op.a.) koji su aplicirali na konkurs Ministarstva ekologije, prostornog planiranja i urbanizma za idejno arhitektonsko rješenje vrtića i jaslica... u Baru”, piše Sonja Jovanović u tekstu koji je naslovljen “Da li će konkurs za najbolje idejno arhitektonsko rješenje vrtića biti poništen?” i objavljen na adresi primorski.me, “uložili su kolektivnu žalbu na proces žiriranja i zahtijevaju da se ponište konkurs i odluka žirija zbog toga što, kako navode u dokumentu u koji je Primorski portal imao uvid, “nijesu važila ista pravila za sve učesnike””.
U Izvještaju Žirija (gov.me), lijepo piše da je Žiri, jednoglasnom odlukom “utvrdio da od 47 pristiglih radova, 24 rada nijesu zadovoljila formalne uslove definisane Raspisom Konkursa, te je iste diskvalifikovao iz daljeg toka takmičenja”. Zatim su redom, za svaki od tih diskvalifikovanih 24 rada, precizno navedeni razlozi diskvalifikacije.
Pa imamo: “1. Rad pod šifrom “DOM4646” koji ne sadrži okvirnu procjenu investicije i predviđene troškove održavanja, te obrazloženje predloženog rješenja u odnosu na održivo korišćenje prirodnih resursa i energetske efikasnosti objekta./ 2. Rad pod šifrom “7347AST” koji nije zadovoljio uslov konkursa, jer veličina jednog od fajlova predatih na cd-u prelazi 15 MB./ 5. Rad pod šifrom “HMM9145” koji u tekstualnom dijelu ne sadrži obrazloženje predloženog rješenja u odnosu na održivo korišćenje prirodnih resursa i energetske efikasnosti objekta, te koji nema upisanu šifru rada u gornjem desnom uglu svake strane A3 sveske./ 8. Rad pod šifrom “12BAR64” koji nije zadovoljio uslove Konkursa, jer na panelu A0 nije naznačio šifru rada./ 9. Rad pod šifrom “MAD4744” koji ne sadrži grafičke priloge u traženoj razmjeri 1:200, već u razmjeri 1:300.” itd.
Reagovao je i Izvršni odbor Strukovne komore arhitekata Inženjerske komore Crne Gore (SKA, ingkomora.me) jednoglasnim zaključkom: “Odluka Konkursnog žirija međunarodnog Konkursa za idejno arhitektonsko rješenje vrtića i jaslica... u Baru, nije u skladu sa arhitektonskim vrijednostima koje arhitektonski konkursi treba da promovišu”.
Koji, veli, “ne sadrži grafičke priloge u traženoj razmjeri 1:200, već u razmjeri 1:300.” - ako je to “u skladu sa arhitektonskim vrijednostima koje arhitektonski konkursi treba da promovišu”, onda ne znam, nijesam pametan...
”Postmodernizam nije pokušaj”, veli Rodžer Skruton (Sir Roger Scruton), britanski filozof, “da se izbjegnu greške, već pokušaj da se gradi na takav način da se sam koncept greške ne može ni primijeniti. Mi živimo s onu stranu osude, s onu stranu vrijednosti, s onu stranu objektivnosti - to nam kaže postmodernistički pokret”.
Bonus video:
