Nakon decenije u Britaniji, Aleksej Kirilov je za svega 24 sata odlučio da ode. U martu 2020, kada su se evropske granice zatvorile, Kirilov, 31-godišnji strateški konsultant, imao je izbor: da ostane u zaključanom, skupom samotnom stanu u Londonu ili da se vrati kući u Češku Republiku i bude sa svojom porodicom.
„Nisam planirao da odem još pet godina, ili duže, ili nikada“, kazao je on. Međutim, kovid-19 ga je primorao da se predomisli. Skoro godinu kasnije, on je otvorio radnju u svojoj domovini. Privremeni povratak je postao stalni.
„Sada kada sam se vratio razmišljam zašto to nijesam učinio ranije“.
On nije jedini. Tokom 2020. godine u Evropi zabilježen trend povratka migranata, pošto su se oni koji su tražili posao u inostranstvu vratili kući. Precizne podatke je teško naći. Procjenjuje se da se oko 1,3 miliona Rumuna vratilo u Rumuniju - što je otprilike populacija tri puta veća od one u drugom po veličini gradu u toj zemlji. Moguće je da se vratilo oko 500 000 Bugara u Bugarsku - što je ogroman broj za državu od sedam miliona stanovnika. Prvi put poslije više godina Litvanija je zabilježila veći broj povratnika nego onih koji napuštaju zemlju. Ostali podaci to potvrđuju. U Varšavi aplikacije za upoznavanje preplavili su Poljaci povratnici koji tragaju za zabavom bez socijalne distance. Političari u istočnoj Evropi se već neko vrijeme žale na „odliv mozgova“ dok najobrazovaniji odlaze u potrazi za većim platama na zapadu.
Sada, zbog pandemije, promjena u ekonomiji i zapošljavanju mnogi od njih se vraćaju. Počeo je „priliv mozgova“.
Migracija nervira evropske političare. Sloboda kretanja - mogućnost preseljenja u bilo koju članicu EU - jedna je od najpopularnijih koristi članstva u tom klubu.
To je naročito dragocjeno za građane bivših komunističkih zemalja, koji dobro pamte vremena kada su im njihovi vladari zabranjivali da putuju. Međutim, mada većina Evropljana vjeruje u slobodu kretanja za sebe, nijesu tako sigurni kada je treba pružiti drugima. (Rezultat toga je bregzit). Vlade država koje gube veliki broj mladih, pametnih i preduzimljivih ljudi žale zbog te činjenice. Statistički podaci na sajtu vlade Litvanije pokazuju da se populacija sa 3,7 miliona iz 1990. godine smanjila na 2,8 miliona 2019, zahvaljujući migraciji i niskoj stopi nataliteta. Oko dva miliona Poljaka - ili pet procenata ukupne populacije - živi u drugim djelovima Evrope. Često su to oni najkvalifikovaniji.
Ljekari i medicinski tehničari koji napuštaju Rumuniju su naročito veliki problem. Migracija stvara sukob interesa između pojedinaca, koji žele bolji život za sebe, i vlada koje često preferiraju da oni ostanu i plaćaju porez.
Ivan Krastev bugarski pisac, primjećuje da je „lakše otići u Njemačku nego učiniti da Bugarska funkcioniše kao Njemačka“. Zato, ljudi odlaze.
Ipak, čak i prije pandemije, proces migracije je počeo da se mijenja na pojedinim mjestima. Imigranti iz baltičkih država su počeli da se vraćaju, nakon što su uštedjeli dovoljno novca ili stekli korisne vještine u zapadnoj Evropi. Broj Estonaca povratnika je nadmašio broj onih koji napuštaju zemlju 2015, a ta cifra je do 2019. porasla na čak 9 000.
Sllično važi i za veće zemlje. Broj Poljaka u inostranstvu je 2018. godine počeo da pada prvi put u posljednjih deset godina, pokazali su podaci Poljsko ekonomskog instituta. Uobičajeni su i podsticajne aktivnosti i programi poput propagande o životu na Baltiku do besplatnih časova poljskog jezika za djecu rođenu u inostranstvu.
Migracija je svuda u svijetu često privremena. U Evropi nekoliko faktora utiče na povratak ljudi u domovime. Lijam Patuci iz Evropskog instituta za politiku migracije, ukazuje da se ekonomski jaz između istoka i zapada smanjuje. Tržišta rada u istočnoj Evropi su užarena. Prije pandemije, stopa nezaposlenosti u Češkoj Republici je bila oko dva procenta, najniža u bloku, što je manje u odnosu na skoro devet procenata koliko je iznosila kada se Češka pridružila bloku 2004. Jaz u primanjima, mada i dalje značajan, smanjuje se. Tokom 2010. godine, jedan Rumun koji se preselio u Italiju mogao je očekivati da će zarađivati pet puta više; a 2019. to je tri puta više. Za visokokvalifikovane taj jaz se dodatno smanjio. Zahvaljujući olakšicama poput one u kojoj su rumunski softver inžinjeri izuzeti od poreza na prihod, određeni poslovi u Bukureštu po primanjima mogu da pariraju onima u Briselu.
Za administrativne radnike veza između prilike i lokacije mogla bi biti drastično oslabljena, što dovodi do još jedne promjene u kretanjima migracije. Grčka, koja se u jednom trenutku suočila sa mnoštvom mladih ljudi koji su napustili tu zemlju za vrijeme krize, sada se očajnički trudi da ih privuče nazad. Ukoliko sunce nije dovoljno primamljivo, poreske olakšice mogu pomoći. Radnicima koji se useljavaju u zemlju porez je prepolovljen u prvih sedam godina.
Broj ljudi koji se vraćaju u istočnu Evropu je i dalje manji od broja koji ju je prvobitno napustio. A oni koji su se vratili u domovinu zbog pandemije mogli bi ponovo otići kada popuste restriktivne mjere. Oko dvije trećine Bugara koji su se vratili planira da ponovo migrira, pokazali su podaci Evropskog savjeta za inostrane odnose. Na duge staze, čak i dok se jaz u primanjima smanjuje, pojedini ljudi će se uvijek otisnuti u avanturu u stranim zemljama. Otvorene granice u Evropi omogućavaju ljudima da biraju gdje će da žive, što neizbježno znači da će manje atraktivna mjesta gubiti populaciju. Međutim, sve se mijenja. Države mogu postati privlačnije, a ljudi se mogu iznenada predomislilti povodom toga gdje žele da žive.
Prevela i priredila
N. Bogetić
Bonus video:
