Leonardo Vitale je ušao u sicilijansku mafiju sa 19 godina kada je ubio šefa protivničkog klana. Nastavio je nasilnu mafijašku karijeru narednih 12 godina do njegovog hapšenja 1972. godine i transfera u zatvor sa maksimalnim obezbjeđenjem gdje je, nakon 7 dana izolacije, počeo da se samopovređuje i pokazuje znake depresije.
Preplavljen kajanjem zbog zločina koje je počinio, Vitale je imao nervni slom. Bivši bos se osjećao “krivim” i “nečistim” do te mjere da je nakon što je godinu kasnije pušten iz zatvora, dobrovoljno otišao u policijsku stanicu u Palermu gdje je priznao dva ubistva. Takođe je odao imena mnogih drugih bosova koji su umiješani u kriminalne aktivnosti.
Nakon što su ljekari dijagnostifikovali da pati od smanjene sposobnosti i šizofrenije, smješten je u psihijatrijsku bolnicu. Kada je otpušten, mafija ga je već bila osudila na smrt. Vitale je ubijen sa dva metka u glavu 2. decembra 1984.
Tokom istraživanja, imao sam priliku da se sretnem sa ubicom sicilijanske mafije iz klana Markeze. Živio je na tajnoj lokaciji, u malom selu daleko od Sicilije. Patio je od depresije i nesanice. Ubio je preko 100 ljudi, a 50 ih je zadavio. Imao je ogromne ruke. Ipak, kada mi je rekao da mu je jedini prijatelj pas, bilo mi ga je žao, kazao je Lo Verso
Slučaj Vitalea je prvi te vrste koji je proučavao profesor Điralomo Lo Verso, psihoterapeut i pisac koji je prije dvije decenije počeo da drži kurs o psihologiji mafije na Univerzitetu u Palermu, u srcu grada nad kojim se nekada uveliko nadvijala sjenka Koza nostre - sicilijanske kriminalne organizacije. Danas njegova predavanja pohađaju desetine studenata, a sprovedena su istraživanja koja naglašavaju psihijatrijske posljedice koje su iskusili sadašnji i bivši pripadnici mafije, njihovi rođaci i žrtve.
“Mafija nije samo kriminalna organizacija”, rekao je Lo Verso, dodajući da se prilikom ulaska članovi distanciraju od sopstvene ličnosti i započinju psihološki proces kako ne bi bili podložni kajanju. “Nove članove uče da je su jedino bitna pravila klana. Sve ostalo, uključujući pravila države, ne važi. Postati član Koza nostre je kao pristupanje sekti u kojoj članovi moraju da ostave za sobom svoj identitet”, kazao je on. “Sve dok su članovi mafije oni ne osjećaju kajanje ili žal. Ne osjećaju bol ili tugu, čak ni kada su u pitanju ubistva”.
On je kazao da je cilj predavanja na univerzitetu, prvog tog tipa u Italiji da se “dublje pozabave ovim temama, da istraži štetu koju mafija nanosi mozgu, kako bi je bolje razumjeli”.
Kada nešto poremeti živote mafijaša onda se sve mijenja, kazao je Lo Verso. “Sve dok su integrisani u mafijašku porodicu, šefovi ne ispoljavaju nikakvu vrstu psihološke patnje”, kazao je on. “Njihov identitet je potisnut jer se u potpunosti identifikuju sa mafijom, a njihove misli su usklađene sa klanom. Međutim, situacija se mijenja kada dolazi do raskida, odvajanja od mafije, na primjer, kada uhapšeni mafijaš odluči da sarađuje sa vlastima.
“Tada je mafijaš, poput na primjer Vitalea, primoran da se suoči sa samim sobom i problemima koji nastaju nakon što je proveo život kao kriminalac. Bivši mafijaš tada ima krizu identiteta. Doživljava sebe kao slabog, lišenog vrijednosti”.
Oni koji odluče da svjedoče protiv mafije, takozvani “pokajnici”, su oni koji najviše pate od svih mafijaša: prebačeni na tajne lokacije na sjeveru Italije i odsječeni od pređašnjih života, psiholozi koji su radili sa njima opisali su ih kao najoštećenije osobe koje su upoznali. Sami, odbačeni i označeni od strane bivšeg klana kao izdajnici, mnogi su zavisnici od ljekova.
“Tokom mog istraživanja, imao sam priliku da se sretnem sa ubicom sicilijanske mafije iz klana Markeze”, kazao je Lo Verso. “On je živio na tajnoj lokaciji, u malom selu daleko od Sicilije. Patio je od depresije i nesanice. Ubio je preko 100 ljudi, a 50 ih je zadavio. Imao je ogromne ruke. Ipak, kada mi je rekao da mu je jedini prijatelj pas, bilo mi ga je žao”.
Međutim, uticaj mafijaškog nasilja na mentalno zdravlje najviše osjećaju žrtve i rođaci žrtava: majke, braća i sestre, oni koji su ostali bez muževa, djece i očeva zbog brutalnosti mafije.
“Ti ljudi ostaju zarobljeni u tim tragedijama i muče se da nastave sa svojim životima”, kazala je Sesilija Đordano, profesorka saradnica u oblasti psihologije na Univerzitetu u Palermu. “Upoznala sam ženu čijeg je sina i muža ubila mafija. Ona je patila od disocijativnih poremećaja. Njihove traume pogađaju buduće generacije, a najtužnija stvar je što italijanska država ne pruža nikakvu psihološku podršku tim ljudima kojima je to očajnički potrebno.
Psihijatri i psiholozi su takođe primijetili da sve veći broj članova porodica mafijaša pati od mentalnih bolesti. Kada je 1980-ih i 1990-ih italijanska država počela da se obračunava sa klanovima i krivično goni njihove pripadnike, njihova djeca su počela da doživljavaju duboku egzistencijalnu krizu. Njihovi očevi više nijesu, prema mafijaškom kodeksu, smatrani časnim ljudima, već bezosjećajnim kriminalcima koji su primorani da bježe od policije ili su u zatvoru decenijama bez mogućnosti da ih vide.
“Sredinom 1990-ih, primijetili smo da desetine pacijenata sa mentalnim bolestima, koji su djeca, supruge ili rođaci mafijaških bosova, počinju da dolaze u sicilijanske bolnice”, kazala je Đordano. “Oni su imali simptome krize identiteta i poremećaja ličnosti. Mnogi od njih su bili veoma mladi, a očevi su im bili ili u bjekstvu ili u zatvoru. Takođe smo primijetli da je fenomen mafijaške psihologije u velikoj mjeri uticao na ulogu majke. Ukoliko i majka potiče iz mafijaške porodice, biće veoma teško da sin mafijaškog bosa izbjegne zamku mafijaškog mentaliteta”.
Što se tiče samih bosova, Lo Verso i Đordano ne mogu da zamisle da neki od njih potraži pomoć psihoterapeuta sve dok su članovi klana. Oni kažu da su postupci mafijaških bosova poput Tonija Soprana iz televizijske serije “Sopranovi”, kojeg glumi Džejms Gandolfini, koji se obratio psihoterapeutu zbog depresije i napada panike, ili Pola Vitija, kojeg glumi Robert De Niro u filmu “Mafijaš pod stresom”, koji se oslanja na terapeuta čiji lik tumači Bili Kristal, samo su dio holivudske mašte.
“Nije im potrebno. Bosovi, dok god drže kontrolu ili igraju ulogu unutar organizacije, čak i u zatvoru, ne pate od mentalnih problema”, kazao je Lo Verso. Njihove živote, tvrde psiholozi, karakteriše čista psihopatologija, naročito iluzija o njihovoj svemoćnosti i nedostatak povjerenja prema drugima.
Za mafijaške bosove koji su tvrdili da pate od mentalnih bolesti, uključujući i ulazak u sudnice u luđačkim košuljama, često je utvrđeno da su se pretvarali kako bi bili oslobođeni ili pušteni iz zatvora. Toto Rina i Bernardo Provencano, dvojica bosova sicilijanske mafije koji su podvrgnuti prihijatrijskoj procjeni, proveli su svoje zadnje dane u zatvoru.
Istraživanje iz Palerma takođe se bavi uticajem mafije na društvo kao cjelinu. “Čak i danas ima mjesta na Siciliji, gdje se o mafiji priča sa oprezom, prigušenim glasom”, kazala je Đordano. “Omerta je jedna od mnogih psiholoških posljedica koje mafija ima na društvo. Razumjeti ove aspekte Koza nostre može nam pomoći da je prepoznamo i, na kraju zašto ne, da se borimo protiv nje”.
Prevod: N. B.
Bonus video:
