U rijetkom, snažnom zemljotresu koji je pogodio Maroko kasno u petak, stradalo je više od dvije hiljade ljudi i srušene građevine u planinskim selima i istorijskim gradovima.
Mnogi su proveli noć na otvorenom strahujući da njihove kuće nisu više bezbjedne.
Očekuje se da broj žrtava raste dok se spasioci bore da stignu do najteže pogođenih udaljenih područja u kojima su mrtvi sahranjivani iako su u toku očajnički napori da se spasu zarobljeni.
Ministarstvo unutrašnjih poslova je saopštilo da je poginulo 2.012 osoba, a povrijeđeno 2.059, uključujući 1.404 u kritičnom stanju.
Komšije i dalje tragaju za preživjelima zatrpanim na padinama, gdje su kuće od opeke od blata, kamena i grubog drveta popucale, a minareti džamija srušeni u najsnažnijem zemljotresu u Maroku u posljednjih više od šest decenija. Istorijski stari grad Marakeš takođe je pretrpio veliku štetu.
Američki geološki zavod je saopštio da je jačina zemljotresa iznosila 6,8 stepeni i da je bio na relativno maloj dubini od 18,5 kilometara.
Najsmrtonosniji i najrazorniji zemljotres u novijoj istoriji Maroka imao je jačinu od 5,8 stepeni i u njemu je stradalo najmanje 12.000 ljudi 1960. godine.
Dok je broj žrtava rastao, pojavila su se pitanja o ranjivosti zgrada u ovoj sjevernoafričkoj zemlji.
“Problem je u tome što tamo gdje su razorni zemljotresi rijetki, zgrade jednostavno nisu izgrađene dovoljno čvrsto da izdrže jako podrhtavanje tla, pa se mnoge sruše i rezultat je veliki broj žrtava”, rekao je za AP Bil Megvajer, profesor geofizičkih i klimatskih opasnosti na Univerzitetskom koledžu u Londonu. On je kazao da očekuje da konačan broj mrtvih poraste na hiljade. “Kao i kod svakog velikog zemljotresa, vjerovatni su naknadni potresi, što će dovesti do dodatnih žrtava i ometati potragu i spasavanje.”
Kršenje građevinskih propisa
Marokanske arhitekte su kazale da su najteže pogođene oblasti ruralne zone s mnogo zemljanih kuća koje nisu mogle da izdrže podrhtavanje. Uprkos naporima vlade posljednjih godina da nametne više standarde kako bi zgrade mogle da prežive zemljotrese, mnogi graditelji i dalje krše propise kako bi smanjili troškove.
“S obzirom na stanje zgrada u zemlji, ovaj broj žrtava je bio na neki način očekivan”, rekao je Anas Amazirh, arhitekta iz Kazablanke.
Oko 1,8 miliona ljudi živi u području Maroka gdje se osjetilo snažno podrhtavanje tokom zemljotresa i gdje je vjerovatnoća štete najveća, prema analizi “Njujork tajmsa”.
U selu Amizmiz, oko 60 km južno od Marakeša, spasioci su golim rukama pretraživali ruševine. Srušeni zidovi blokirali su uske ulice. Ispred bolnice, desetak tijela je ležalo prekriveno ćebadima dok su u blizini stajali ožalošćeni rođaci. .
“Kada sam osjetio da mi se zemlja trese pod nogama i da se kuća naginje, pojurio sam da izvedem djecu napolje. Ali moje komšije nisu uspjele”, rekao je za Rojters Mohamed Azav. “U toj porodici, nažalost, niko nije pronađen živ. Otac i sin su pronađeni mrtvi, a za majkom i ćerkom se još traga.
Marokanski geofizički centar saopštio je da se zemljotres dogodio nešto poslije 23 sata u oblasti Ighil Visokog Atlasa. Ighil, planinsko područje sa malim poljoprivrednim selima, nalazi se oko 70 km jugozapadno od Marakeša.
Selo Tansgart u oblasti Ansi je među najteže pogođenim. Radnik Abdelatif Ait Bela koji je povrijeđen u zemljotresu, ležao je na zemlji, jedva u stanju da se pomjeri ili govori.
"Nemamo kuću gdje bismo ga odveli i od juče nemamo hrane“, rekla je Rojtersu njegova supruga Saida Bodčič. Ona je kazala da se plaši za budućnost svoje šestočlane porodice u kojoj je radio samo Abdelatif. „Ne možemo se osloniti ni na koga osim na boga".
Španska televizija RTVE objavila je da su se podrhtavanja izazvana zemljotresom osjetila u pokrajinama Uelva i Haen u Andaluziji, na jugu Španije.
Drevni Marakeš procjenjuje obim štete
U Marakešu, gradu koji je najbliži epicentru (72 km), oštećena je čuvena džamija Kutubija, sagrađena u 12. vijeku, ali nije jasno kolike su razmjere štete. Njen minaret od 69 metara poznat je kao “krov Marakeša”. On je djelovao neoštećeno, ali je minaret manje poznate džamije pao na trg Džema el-Fna, srce starog grada.
Marokanci su takođe objavili video snimke na kojima se vidi oštećenje djelova čuvenih crvenih zidova koji okružuju stari grad, koji je osnovan u 11. vijeku i pod zaštitom je UNESCO-a.
Stojeći ispred gomile ruševina u starom gradu, stanovnik Marakeša Milud Skrout rekao je za Rojters da su ostaci blokirali uličice, što otežava ukazivanje pomoći zarobljenim građanima.
“Sve je u božjim rukama, ali smo pretrpjeli veliku štetu... nema načina da uđemo u kuće, a moji roditelji su bolesni kod kuće”, rekao je.
Neke kuće su takođe srušene u gusto zbijenom starom gradu, iako su stanovnici rekli Rojtersu da izgleda da su one uglavnom nenaseljene. Građani su rukama uklanjali ruševine dok su čekali tešku opremu, rekao je stanovnik Id Vaaziz Hasan.
Vinston Čerčil, britanski lider tokom Drugog svjetskog rata, uživao je u slikanju pejzaža Marakeša i navodno je rekao da je to najbolje mjesto na svijetu da se provede popodne.
Turisti daju krv
Iako je vrhunac turističke sezone prošao, u gradu i dalje borave mnogi stranci, privučeni arhitektonskim ljepotama koje su vjekovima privlačile posjetioce. U bolnici, gdje je većina teško povrijeđenih dovedena iz planinskih djelova, neki turisti su se pridružili mještanima da daju krv, prenio je Rojters.
“Potrebna nam je svaka kap krvi”, rekao je Mahmud Abgač, šef centra za davanje krvi gdje je oko 200 ljudi stajalo u redu.
“Drago nam je što se strani turisti pridružuju da daju krv nakon ovog bolnog događaja”, dodao je.
Stanovnici glavnog grada Rabat, oko 350 km sjeverno od Ighila, i u priobalnom gradu Imsouane, oko 180 km zapadno, takođe su pobjegli iz svojih domova, strahujući od jačeg zemljotresa. U Kazablanki, oko 250 km sjeverno od Ighila, ljudi koji su proveli noć na ulicama bili su previše uplašeni da se vrate unutra.
Svjetski lideri su ponudili da pošalju pomoć ili spasilačke ekipe dok su izrazi saučešća stizali iz zemalja širom Evrope, SAD, sa samita Grupe 20 u Indiji, Bliskog istoka i šire. Turski predsjednik, čija je zemlja izgubila desetine hiljada ljudi u razornom zemljotresu ranije ove godine, je među onima koji su ponudili pomoć. Francuska i Njemačka, gdje živi veliki broj ljudi marokanskog porijekla, takođe su ponudile pomoć, a lideri i Ukrajine i Rusije izrazili su podršku Marokancima.
Pomoć je ponudila i Vlada Crne Gore.
“Sa žaljenjem smo primili vijest o razornom zemljotresu koji je pogodio Maroko. Vlada Crne Gore izražava saučešće prorodicama stradalih. U ovom teškom trenutku stojimo uz marokanski narod i na raspolaganju smo da, u skladu sa raspoloživim kapacitetima, pružimo svu potrebnu pomoć”, objavljeno je na nalogu Vlade na mreži X.
Parelele sa Turskom
Kralj Maroka Muhamed VI naredio je vojsci da mobilišu vazdušne i kopnene resurse, specijalizovane timove za potragu i spasavanje, kao i pokretnu hiruršku bolnicu, prenio je AP. Agencija navodi da je ta mjera znak ogromnih razmjera katastrofe. Ipak, uprkos ponudama pomoći iz cijelog svijeta, marokanska vlada nije zvanično zatražila pomoć, što je korak koji je potreban da bi se spoljne spasilačke ekipe mogle rasporediti.
Maroko je proglasio trodnevnu nacionalnu žalost.
Alžir, koji je prošle godine prekinuo veze sa Marokom zbog političkog statusa zapadne Sahare, saopštio je da će otvoriti vazdušni prostor za humanitarne i medicinske letove.
“Plitki zemljotresi su obično razorniji”, rekao je Mohamed Kašani, vanredni profesor građevinskog i seizmičkog inženjerstva na Univerzitetu u Sautemptonu.
On je uporedio scene posljedica sa prizorima iz Turske u februaru: “Ta oblast je puna starih i istorijskih zgrada, koje su uglavnom zidane. Srušene armiranobetonske konstrukcije koje sam vidio... bile su ili stare ili ispod standarda”.
Bonus video:
