Crna Gora je bila na udaru značajnih spoljnih dezinformacionih aktivnosti, ali uprkos tome, većina dezinformacija je bila unutrašnja i važno sredstvo u unutrašnjoj političkoj utakmici, koju je koristila dugogodišnja vlada DPS-a da diskredituje protivnike, ocijenjeno je u studiji urađenoj za Spoljnopolitički odbor Evropskog parlamenta.
“Dezinformacije su endemski i sveprisutan dio politike širom zapadnog Balkana, bez izuzetka. Pandemija kovid-19 pružila je plodno tlo za dezinformacije”, piše u studiji pod nazivom „Mapiranje lažnih vijesti i dezinformacija na zapadnom Balkanu”.
Navodi se da crnogorsko medijsko okruženje odražava političko stanje u zemlji - koncentrisano i sa ograničenim pluralizmom i osporavanjem.
“Dominira malo jezgro establišment medija usko povezanih sa predsjednikom Milom Đukanovićem i njegovom Demokratskom partijom socijalista (uključujući ‘Pobjedu’ i ‘Dnevne novine’) i nešto veća grupa (uključujući ‘Večernje novosti’, ‘Kurir’ i novine ‘Danas’ sa sjedištem u Srbiji) povezana sa koalicijom “Za budućnost Crne Gore” (ZBCG) koja trenutno formira vladu”, piše u studiji. Ovi mediji se, kako se dodaje, takmiče za pažnju javnosti sa mnoštvom manjih publikacija, često u tabloidnom stilu i orijentisanih ka zabavi, a srpski mediji, kao i svuda u regionu, imaju snažan odjek u Crnoj Gori.
Objašnjava se da je to zbog bliskih sociokulturnih veza među dvjema državama koje su do 2006. godine bila dio jedinstvene države, tako i sa relativnom veličinom i diskurzivnom snagom srpskog medijskog sistema u odnosu na njegovog znatno manjeg susjeda.
“Rezultat toga je da se značajni narativi u srpskim medijima, činjenični i drugi, generalno probijaju u crnogorski diskurs. Štaviše, događaji u Crnoj Gori i sami su često predmet izvještavanja i komentara u srpskim medijima, što izaziva reakcije u Crnoj Gori. Opšte je mišljenje da glavni srpski mediji podržavaju ZBCG”, navodi se u studiji.
Ukazano je da je mapiranje dezinformacija u Crnoj Gori sa bilo kojom tačnošću neobično teško.
“Akademska, ekspertska i istraživačka literatura koja čini prvi stub ove studije izuzetno je tanka. Pored toga, Fejsbuk, koji je pružio podatke za drugi stub studije, nije naročito popularan u Crnoj Gori, a rezultat su podaci koji su previše oskudni da bi podržali analizu. Ono što slijedi, kao rezultat toga, neizbježno je impresionističko. Crna Gora je primijetno predmet značajnih spoljnih dezinformacionih aktivnosti. Prvo i najvažnije, ovo se odnosi na pokušaj državnog udara 2016. godine protiv tadašnjeg premijera Đukanovića”, navodi se u studiji.
Dodaje se da, iako sve okolnosti ostaju nejasne, “donekle, namjerno”, opšte je prihvaćeno da je ruska Glavna obavještajna uprava Generalštaba oružanih snaga (GRU) sarađivala sa crnogorskim i srpskim nacionalistima kako bi spriječila ponovni izbor Đukanovića i pristupanje zemlje NATO-u. Analiza NATO-a i američkog Ministarstva odbrane pokazala je, podsjeća se, da je pokušaj puča praćen aktivnostima u vezi sa dezinformacijama.
“Moskva je negirala umiješanost i raspoređivala dezinformacije i protiv Đukanovića i protiv nezavisnih istraživača. Poslije pokušaja puča, i pristupanja Crne Gore NATO-u 2017. godine, sa Rusima povezani mediji nastavili su da mobilišu javno mnjenje protiv NATO-a. Ovo je uključivalo istaknutu ‘lažnu’ vijest o vojnicima NATO-a i KFOR-a koji koriste satanističke simbole, a koja je nastala na crnogorskoj veb stranici In4s.net”, piše u studiji.
Potom su je, kako se dodaje, pokupili “Večernje novosti” i “Sputnjik Srbija”, na kraju napraviviši široku mrežu glavnih i manjih objava na zapadnom Balkanu na srpskom jeziku u roku od nekoliko sati.
“Kampanja 2020, propagirana na slične načine, koju je ‘Sputnjik’ podstakao ili pojačao, odnosi se na iskrivljene (mada ne u potpunosti izmišljene) optužbe da su Crnogorska pravoslavna crkva i crnogorska Vlada eksproprisali crkve koje pripadaju Srpskoj pravoslavnoj crkvi”, navodi se u studiji.
Dodaje se da nezavisni posmatrači vjeruju da je to uticalo na javno mnjenje na kojima je najviše glasova osvojila koalicije ZBCG, koju opisuju kao prorusku i anti NATO. “U tom pogledu, možda će biti uputno uporediti ruske pristupe, i njihov evidentni uticaj, u 2016. i 2020. godini. Pokušaj puča, iako smio, rođen je iz slabosti. Strukturna poluga koju je Moskva nekada imala u Podgorici, zahvaljujući industrijskim holdinzima i značaju tokova ruskog novca u Crnoj Gori, počela je da opada nekoliko godina prije pokušaja puča. Međunarodna izolacija Moskve i smanjena finansijska likvidnost nakon aneksije Krima, u međuvremenu, značili su da je bilo manje resursa koje bi mogla da stavi na pregovarački sto, zauzvrat tražeći promjenu stava Crne Gore prema NATO-u i EU”, objašnjava se u studiji.
Ocijenjeno je da izgleda neuspjeli puč nije imao visoku cijenu za Rusiju, pa je, prebacujući se ponovo na meku moć, Rusija mobilisala “Sputnjik” i njegove mreže u srpskom govornom svijetu na podršku ZBCG i protiv Đukanovića.
Đukanović u galamu oko puča i sam ubacio dezinformacije
U studiji se navodi da, iako nije moguće procijeniti uticaj koji su “Sputnjik” i razne anti-NATO i anti-EU poruke mogle imati na izbore 2020. godine, čini se da je koalicija ZBCG, barem donekle, imala koristi od ovih napora.
“Međutim, nijesu sve crnogorske dezinformacije međunarodne prirode. Đukanović je sam ubacio dodatne dezinformacije u galamu oko puča, na kraju, i bez potkrijepljenih dokaza, dodavši lidere opozicije Milana Kneževića i Andriju Mandić na spisak procesuiranih kozavjerenika”, piše u studiji.
Podsjeća se i da je u martu 2020. godine, Vlada objavila identitete prvih potvrđenih slučajeva koronavirusa u zemlji, što je dovelo do prijetnji smrću i zastrašivanja na mreži.
EU da pokrene dijalog sa civilnim društvom i donatorima
Evropska unija treba da usmjeri pažnju na jačanje kvaliteta demokratije i upravljanja, pokrene dijalog sa vladama država članica, civilnim društvom sa Zapadnog Balkana i međunarodnim donatorima radi koordinacije napora protiv dezinformacija u regionu, sa naglaskom na istraživanju i analizi i uključivanju regionalne ekspertize, piše u studiji.
Bonus video:
