Da bi Crna Gora postala članica EU do 2028. pregovori moraju da budu završeni do kraja 2026. ili proljeća 2027. godine, a apsolutni prioritet mora da bude obezbjeđivanje političke podrške za prilagođavanje nacionalnog zakonodavstva evropskom, poručio je rumunski ambasador u Podgorici Viorel Ardeleanu.
On smatra da se parlamentarne stranke moraju suzdržati od donošenja zakona koji su u suprotnosti sa zakonodavstvom EU i evropskim i euroatlantskim vrijednostima, tempo pregovora mora biti ubrzan, a napori crnogorske administracije ogromni.
“Da bi se EU zakonodavstvo apsorbovalo u nacionalno, Vlada mora da predloži, a parlament da usvoji stotine zakona, što zahtijeva veliki napor cijele administracije. Zbog toga parlamentarna većina mora biti očuvana tokom ovog perioda, ako je moguće”, rekao je Ardeleanu u intervjuu “Vijestima” povodom Dana ujedinjenja Rumunije, praznika koji se u toj državi slavi 1. decembra.
Govoreći o iskustvima Rumunije, koja je članica EU postala 2007, kazao je da su morali da reformišu pravosudni sistem, da restrukturiraju cijelu ekonomiju, ali je najteže bilo, kako kaže, promijeniti mentalitet.
“Ljudi moraju imati inicijativu, raditi pozitivne stvari za sebe i za društvo, biti inovativni”, poručio je.
Prema Vašem mišljenju, može li Crna Gora postati sljedeća članica Evropske unije? Može li se to desiti 2028. godine? Od čega to zavisi?
Postoje velike šanse da Crna Gora postane članica EU 2028. godine. Da bi se to postiglo, pregovori moraju biti završeni do kraja 2026. ili proljeća 2027. Tempo pregovora mora biti ubrzan. Napori crnogorske administracije moraju biti ogromni, ali verujem da su sposobni da to ostvare. Posljednjih godinu i po dana, najmanje, biće potrebno posvetiti ratifikaciji Ugovora o pristupanju od strane svih nacionalnih parlamenata država članica EU i Evropskog parlamenta.
Da li je politička stabilnost jedan od glavnih uslova za ulazak Crne Gore u EU? Mislite li da je Crna Gora postigla političku stabilnost, iako su na vlasti ideološki različite partije?
Iz iskustva drugih članica EU, uključujući Rumuniju, politička stabilnost tokom procesa pregovora je od ključne važnosti za obezbjeđenje koherentnosti procesa i izbjegavanje blokade zakonodavnog postupka. Da bi se EU zakonodavstvo apsorbovalo u nacionalno, Vlada mora da predloži, a parlament da usvoji stotine zakona, što zahtijeva veliki napor cijele administracije. Zbog toga parlamentarna većina mora biti očuvana tokom ovog perioda, ako je moguće. Obezbjeđivanje političke podrške za prilagođavanje nacionalnog zakonodavstva zakonodavstvu EU predstavlja apsolutni prioritet, tako da se ideološke razlike mogu privremeno staviti u drugi plan. Mislim da ovaj pristup trenutno funkcioniše. Nedavno je mnogo zakona usvojeno u crnogorskom parlamentu ne samo uz pomoć vladine većine, već i uz podršku opozicije, koja je takođe odigrala pozitivnu ulogu.
Mogu li proruske stranke na vlasti u Crnoj Gori, ili neke njihove inicijative (na primjer, predlog zakona o “agentima stranog uticaja”), ugroziti put Crne Gore ka EU?
Parlamentarne stranke moraju se suzdržati od donošenja zakona koji su u suprotnosti sa zakonodavstvom EU i evropskim i euroatlantskim vrijednostima. Građansko društvo je od ključne važnosti za sve demokratske države i mora se uzeti u obzir. Opozicija takođe mora imati pozitivan doprinos u ovom procesu.
Koji su najznačajniji reformski procesi kroz koje je rumunsko društvo moralo da prođe na putu ka članstvu u EU? Šta je bilo najteže za vas?
Usklađivanje nacionalnog zakonodavstva sa zakonodavstvom EU je vrlo težak zadatak. Rumunija je morala da reformiše pravosudni sistem, a cijela ekonomija je morala da bude restrukturirana. Pravila konkurencije pogodila su mnoge kompanije koje su primale državnu pomoć, ekološko zakonodavstvo je moralo biti promijenjeno i uvedeni su novi standardi. Sve to je bilo izuzetno složeno i još sprovodimo neke od ovih odredbi. Ali najteže je bilo promijeniti mentalitet. Ljudi moraju imati inicijativu, raditi pozitivne stvari za sebe i za društvo, biti inovativni.
Koje su prednosti i nedostaci trenutnog članstva Rumunije u EU? Čega se Rumunija morala odreći da bi postala članica EU?
Kada smo 2007. godine ušli u EU, BDP Rumunije bio je 100 milijardi eura, danas, nakon 17 godina članstva, iznosi 350 milijardi eura. Ovaj nivo razvoja je bez presedana u istoriji Rumunije. Biti dio jedinstvenog tržišta od 450 miliona ljudi, bez poreza i sa istim zakonodavstvom, ogroman je benefit. Zatim, strukturni i kohezioni fondovi pomogli su nam da unaprijedimo infrastrukturu širom zemlje.
Neki kritičari evropske integracije kažu da članica EU mora da se odrekne ili prenese djelove suvereniteta na institucije EU. Ovo nije tačno, treba govoriti o zajedničkom dijeljenju određenih aspekata suvereniteta. Neke politike u EU su zajedničke, poput trgovinske, poljoprivredne i vizne politike. Ali se moramo prilagoditi ovim zajedničkim politikama poslije određenog perioda.
Kakvi su bilateralni odnosi između Crne Gore i Rumunije, s fokusom na nedavne posjete na visokom nivou, i kako se mogu unaprijediti u svim oblastima?
Postoji veoma staro prijateljstvo između dva naroda, koje traje već nekoliko vjekova. Daću vam samo jedan primjer. Vladar Vlaške krajem 15. vijeka, Radu Veliki, bio je oženjen crnogorskom princezom Katarinom Crnojević, sestrom posljednjeg despota Zetskog kraljevstva, Đorđa Crnojevića.
Rumunski vladar je 1499. godine pozvao jeromonaha Makarija Cetinjskog da dođe u Trgovište, glavni grad Vlaške, gdje je osnovao prvu štampariju. Makarije je štampao prvu knjigu na teritoriji Vlaške, Liturgiju, u manastiru Dealu 1508. godine. Uvođenje štamparstva u rumunskim zemljama predstavljalo je pravu kulturnu revoluciju u to vrijeme.
Mi, Rumuni, Crnogorce smatramo braćom i sestrama. Komšije smo i dijelimo iste vrijednosti. Diplomatski odnosi Rumunije i Crne Gore traju više od 100 godina. Rumunija i Crna Gora su međunarodno priznate kao nezavisne države istog dana, 13. jula 1878. godine, na Berlinskom kongresu.
Danas su bilateralni odnosi između Rumunije i Crne Gore na izvanrednom nivou. Godina 2024. bila je izuzetna, s dva sastanka predsjednika Klausa Vernera Johanisa i Jakova Milatovića, u Bukureštu i na Cetinju. Fokus za naredni period je privlačenje više rumunskih investicija u Crnu Goru, povećanje broja turista i uspostavljanje direktnih letova između gradova dvije savezničke države.
Postoji li prostor za unapređenje ekonomske saradnje između dvije zemlje i u kojim oblastima?
Obim ekonomskih odnosa se povećao posljednjih godina, ali potencijal za ekonomsku saradnju je daleko veći. Želimo da dovedemo više rumunskih investitora u Crnu Goru i na taj način doprinesemo diversifikaciji i modernizaciji crnogorske privrede. Kao poželjne za saradnju identifikovane su oblasti poput turizma, pametnih gradova, poljoprivrede, IT sektora, prehrambene industrije, saobraćaja, zaštite životne sredine i energetike. Već u 2024. godini, najmanje jedna nova rumunska kompanija otvorila je filijalu u Podgorici, a druge razmatraju početak poslovanja u Crnoj Gori. Dogovorena su 3 nova sporazuma, u oblasti poljoprivrede, hitne pomoći i kulture, koji će biti potpisani u narednih nekoliko mjeseci.
Većina Rumuna snažno podržava članstvo u NATO-u i EU
U Rumuniji će biti održan drugi krug predsjedničkih izbora, a među kandidatima su oni koji dovode u pitanje trenutnu politiku Rumunije, uključujući i bezbjednosnu politiku. Može li krajnji ishod izbora promijeniti tu politiku i šta to govori o stanju rumunskog društva?
U Rumuniji, kao i u Crnoj Gori, većina stanovništva snažno podržava članstvo u NATO-u i EU. Većina političkih stranaka takođe poštuje ove dvije ključne linije naše spoljne i bezbjednosne politike. Lično vjerujem da je rumunski birački korpus dovoljno zreo da izabere proevropske i proeuroatlantske predstavnike za predsjednika i poslanike u parlamentu. Međutim, politička klasa mora se prilagoditi tako da bolje komunicira, posebno s mladim generacijama, i izbjegavati populističke poruke koje se ne mogu ostvariti nakon izbora.
Ujedinjenje bio cilj mnogih generacija
Kakav značaj ima 1. decembar, Dan ujedinjenja Rumunije, za rumunsko društvo i državu?
Prvi decembar 1918. godine ima ogromnu važnost za rumunski narod – predstavlja ujedinjenje nekoliko pretežno rumunskih pokrajina sa Kraljevinom Rumunijom. Dana 1. decembra 1918. godine, Velika narodna skupština u Alba Juliji jednoglasno je izglasala ujedinjenje Transilvanije, Banata, Krišane i Maramureša sa Kraljevinom Rumunijom. Ovo ujedinjenje bilo je cilj mnogih generacija Rumuna. Značaj 1. decembra je dubok za Rumune, jer predstavlja ispunjenje vjekovne težnje rumunskog naroda da živi u jedinstvenoj državi. Ova istorijska važnost dovela je do proglašenja 1. decembra za Nacionalni dan Rumunije 1990. godine.
Ove godine Ambasada Rumunije u Crnoj Gori obilježila je ovaj događaj prijemom i klasičnim koncertom Trija sa Muzičke akademije iz Podgorice, kojem je prisustvovalo oko 150 osoba. Koristim ovu priliku da čestitam svim rumunskim građanima u Crnoj Gori i zahvalim im na doprinosu jačanju političke, kulturne i ekonomske saradnje između naših zemalja.
Bonus video:
